මෙඩිනා
(මදිනා). (Medina/Madinah). ඉස්ලාම් භක්තිකයන්ගේ ශුද්ධ නගර අතුරින් මැකා නගරයට පමණක් දෙවැනි වූ මදිනාව රතු මුහුදින් සැතපුම් 110ක් පමණ දුරින් වයඹදිග සව්දි අරාබියාගේ හෙජාස ප්‍රාන්තයේ පිහිටි නගරයෙකි. මොහම්මත් නබී තුමා ක්‍රි. ව. 622 දී මක්කමේ සිට මෙහි පළා ඒමට (හෙජීරා) පෙර යත්‍රිබි නමින් හැඳින්වුණි. මෙම නගරය මොහොම්මත්තුමා විසින් තම පාලනයට නතු කොට ගෙන ඉස්ලාම් ධර්‍මය ව්‍යාප්ත කිරීමට හා අරාබියාව අල්ලා ගැනීමට කේන්ද්රස්ථානය කර ගැනීමෙන් පසු දෙවියන්ගේ නියෝජිතයාගේ නගරය යන අරුත් දෙන මදීනා නමින් හැඳින්වෙන්නට විය. උෂ්ණ, කාන්තාර බඳු දේශගුණයකින් හා මද වර්‍ෂාපතනයකින් යුත් මෙම නගරය රටඉදි වගාව, වෙළදාම හා වන්දනාකරුවන් උදෙසා කෙරෙන ගනුදෙනුවලින් ප්‍රධාන ආදායම් ලබයි.
මුල් කාලයේ දී ඉතා දියුණු තත්වයක පැවති මදිනාව මොහොම්මත්තුමා අරාබි ඉස්ලාම් අධිරාජ්‍යයේ පාලන කේන්ද්රස්ථානය වශයෙන් සැලකිණ. කාලිප්වරුන්ගේ මධ්‍යස්ථානය වීය. එහෙත් 662 දී ඩමයියාඩ් කාලිප් වංශය බලයට පැමිණීමත් සමඟ කාලිප්වරුන්ගේ අගනුවර දමස්කය වීමෙන් මදිනා නගරයේ පිරිහීම ආරම්භ විය. දේශපාලන වටිනාකමින් අඩු වීම හේතු කොට ගෙන ආර්ථික වැදගත්කම ද අඩු වීය. එහෙත් වන්දනාකරුවන්ගේ පැමිණීමේ අඩුවක් නොවූයෙන් ශුද්ධ නගරයක් වශයෙන් කිසි කලෙක පිරිහීමක් නොවීය. මොහොම්මත්තුමාගේ සොහොන වසා තනන ලද විශාල පල්ලිය හා අඩි 500ං300 පමණ වර්ග ප්‍රමාණයක භූමිය ඉස්ලාමීය බැතිමතුන්ගේ සදා වන්දනයට හේතු වන බැවින් මදිනා නගරයේ ශුද්ධතත්වය කැපී පෙනේ.
1517 දී ඔටෝමන් තුර්කිවරුන් විසින් අල්ලා ගත් මෙම නගරය 1804 දී වහාබි ගෝත්‍රයේ අරාබිවරුන් විසින් අල්ලා ගෙන සුළු කාලයක් පාලිත වූ නමුත් නැවතත් 1812 දී තුරිකියට නතු වීය. පළමුවැනි ලෝක යුද්ධයෙන් පසු තුර්කි අධිරාජ්‍යය නැති වී යාමත් සමඟ හෙජාස්හි පාලක හුසේහ්-ඉබ්න්-අලි රජු විසින් අල්ලා ගත් මෙනුවර 1924 දී ඉබ්හ් සවුද් විසින් සව්දි අරාබියාව සතු කර ගන්නා ලදී. මොහොම්මත්තුමා සොහොන් ගැබට අමතරව ඔහුගේ දුවණිය වූ පාතිමාගේ හා ඕමාර් කාලිප්වරයාගේ සොහොන් ද මදිනා ශුද්ධ නගරය තුළ ඇත. දුම්රිය හා එහි මාර්ග ආදී සියලු නවීන ගමන් පහසුකම් ඇති මදිනාවේ සාමාන්‍ය ස්ථිර ජනගහනය 20000ක් පමණ වුවද වන්දනා කාලයෙහි (හජ්) මෙහි ලක්‍ෂ සංඛ්‍යාත ජනකායක් රැස් වෙති.
(කර්තෘ: පණ්ඩුල ගමගේ)
(සංස්කරණය නොකළ)
