සෙල්ලකතරගම
රුහුණු මාගම්පත්තුවේ මොනරාගල දිස්ත්‍රික්කයේ කතරගම නගරයට සමීපයෙහි පිහිටි ආගමික ප්‍රදේශයක් මෙනමින් හැඳින්වේ. මුල දී වල්ලිකතරගම නමින් ප්‍රකට ව පැවැති මෙම පෙදෙසට සෙල්ලකතරගම නම ලැබුණේ පසුකාලීනවයි.
තාරක අසුරරජු මරා කතරගම් පෙදෙසේ ආධිපත්‍ය ගත් කන්දස්වාමි නම් චන්ද්‍රවංශික සොළී අධිපතියා සිය රාජාභිෂේකය සඳහා ලාංකික කුමරියක සෙවූයේ ය. එම පෙදෙසේ වල්ලිගම අධිපති ව සිටි නායක අසුරයාගේ රූමත් වල්ලි නම් තරුණිය එ් සඳහා තෝරා ගත්තේ ය. ඇය අග මෙහෙසිය කොට ගෙන හෙතෙම කතරගම රජ විය. මැණික් ගං ඉවුරේ ඇති කටාර කෙටූ කුඩා ගල් ලෙනකි. එය පෙර යෝගාවචර භික්ෂූන් විසු කුටියකැයි සැළකේ. ලක්දිව බුදුසමය ඇරඹීමට බොහෝ කලකට පෙර සිදු වූ තාරක - කඳකුමරු සටනින් ජයගත් කඳකුමරා වල්ලි නම් සිය පෙම්වතිය හා පෙම් සටනේ යෙදුණේ මේ කුඩා ගල්ලෙන තුළ දී ය, යන මතයක් ද පවතී.
පසුකාලයේ සෙල්ලකතරගම මහා බෞද්ධාරාමයක් වූ බවට දෘෂ්‍යමාන සාධක වශයෙන් එහි විද්‍යමාන පැරණි දාගැබ, බුදුපිළිම කැබලි, කටාර කෙටූ ගල් ගුහාව, ගල්කණු, ගඩොල් ආදී නටඹුන් දක්වති. මේ ප්‍රද්ශයේ කාවන්තිස්ස රජු විසින් කරවන ලද භික්ෂූන්ගේ තපෝවනයක් පැවැති බව ද විශ්වාස කෙරේ. එම අරණෙහි විසූ මහ තෙරුන් කෙරෙහි පැහැදි වසභ නරෙන්ද්‍රයන් (ක්‍රි.ව. 127-171) විසින් 'මහාවල්ලිගොත්ත' නමින් විහාරයක් කරවූ බව ද කියැවේ. මහාවංසයේ 35 වෙනි පරිච්ජේදයේ 82 වෙනි ගාථාවෙන් කියැවෙන 'මහාවල්ලිගොත' විහාරය එය බව විශ්වාස කෙරේ. එහි ම කියවෙන 'වල්ලියෙර' විහාරය ද එය ම බව සිතති. මහාවංස ටීකාවෙහි 'වල්ලියෙර' විහාරය පිහිටියේ රුහුණු ජනපදයේ බව "වල්ලියෙර විහාරෙති රොහණ ජනපදේ වල්ලයෙර නාමකේ විහාරේ" යන ප්‍රකාශයක් පෙනේ. දැනට මෙම විහාරයට 'මහාසේන රජමහා විහාරය'යි ව්‍යාවහාර කරනු ලැබේ. සෙල්ලකතරගම පෙදෙස ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් පූජා බිමක් බවට පත්කර තිබේ.
(කර්තෘ: හපුගොඩ සුමනතිස්ස ස්ථවිර: 1968)
(සංස්කරණය නොකළ)
