හස්ත්‍යායුර්වේදය
ශරීරයේ දොස් කියවීමෙන් හෝ වෙනත් හේතු මුල්වීමෙන් හෝ ඇතුන්ට හා ඇතිනියන්ට වැළඳෙන රෝග ‘ඇත්රෝග’ නම් වේ. ඇතුන්ට වැළඳෙන රෝග හා ඒවාට කටයුතු ප්‍රතිකාරාදිය පිළිබඳ අවබෝධයක් ඉතා පුරාණ කාලයේ පටන් මානව වර්ගය අතර පැවැති බව වෙස්සන්තරාදි ජාතක කතාවලින් හෙළිවේ. හස්ත්‍යායුර්වේදය අථර්වවේදයෙහි උපවේදයක් කොට බමුණෝ හැදෑරූහ. මේ දක්වා අවිනෂ්ට ව පවත්නා හස්ත්‍යායුර්වේද නමැති ග්‍රන්ථය පාලකාප්‍ය නම් මුනිවරයාගේ කෘතියක් හැටියට සලකති. අතීතයෙහි අඞ්ග දේශාධිපති රෝමපාද නම් රජු ඇතුන්ට වැළඳෙන රෝග හා ඒවාට කළ යුතු ප්‍රතිකාරාදිය පාලකාප්‍ය මුනිවරයාගෙන් ඉගෙන ග්‍රන්ථාරූඪ කළ බැවින් මෙම ග්‍රන්ථය පාලකාප්‍ය හස්ත්‍යායුර්වේදය නමින් හැඳින්වුණ බව සඳහන් වේ. ‘රෝම’ යනු නෙළුම් මලට පර්යාය නාමයකි. ඒ රජුගේ පාදයෙහි නෙළුම් මලක සටහනක් වූ බැවින් රෝමපාද නම් වී යයි කියති. ඔහු ජීවත් වූයේ ඉක්ෂ්වාකු වංශයෙහි උපන් දශරථ රජුට සමකාලික ව යයි රාමායණ බලකාණ්ඩයෙන් හෙළි වේ. එබැවින් පාලකාප්‍ය මුනිවරයා විසුවේද එකල යයි සැලකිය හැකි ය. ගජායුර්වේදය පාලකාප්‍ය මුනිවරයාගේ උපදෙස් පරිදි කරන ලදැයි අග්නි පුරාණයෙන් ද පැවසේ.
පාලකාප්‍ය මුනිවරයාගේ හස්ත්‍යායුවේදය 1.මහාරෝග ස්ථාන, 2.ක්ෂුද්‍රරෝග ස්ථාන, 3.ශල්‍ය ස්ථාන, 4.උත්තර ස්ථාන යැයි කොටස් සතරකින් ද අධ්‍යාය එකසිය හැටකින් ද යුක්ත ය. එහි ඇතුන්ට වැළඳෙන රෝග හා ඒවාට කළ යුතු ප්‍රතිකාර, ගජ ශික්ෂණය, ඇතුන්ගේ ප්‍රභවය, පාලකාප්‍යගේ උත්පත්තිය හා ඇතුන්ට රෝග වැළඳීමට හේතු ආදී කරුණු විස්තර වේ.
ඇතුන්ට වැළදෙන රෝග ආධ්‍යාත්මික, ආගන්තුක යයි දෙවැදෑරුම් ය. වෙන වෙන ම වා, පිත්, සෙම් යන තුන්දොස් කිපීමෙන් හා රුධිරයෙන් ද සන්නිපාතයෙන් ද දොස් දෙකක් කිපීමෙන් ද කිපියා වූ දොස් දෙකක් සහිත රුධිරයෙන් ද මානසික වශයෙන් ද හටගන්නා රෝග ආධ්‍යාත්මික නම් වේ. වේදනාවෙන් හෝ අධික ආශාවෙන් ද භූතාවිෂ්ට වීමෙන් ද විද්‍යුත්පතනාදි (දෛවික) හේතුවලින් ද ඇතිවන රෝග ආගන්තුක නම් වේ. ශරීරගත වාතයෙන් රෝග 76ක් ද පිතින් 27ක් ද සෙමෙන් 32ක් ද රුධිරයෙන් 15ක් ද සන්නිපාතයෙන් 22ක් ද වාපිත් දෙකින් 14ක් ද වාසෙම් දෙකෙන් 16ක් ද රුධිරයෙන් හා වාතයෙන් (වාතරක්ත දෙකින්) 7ක් ද සෙම්, ලේ දෙකින් 3ක් ද පිත්, සෙම් දෙකින් 3ක් ද වා, පිත්, ලේ තුනෙන් 3ක් ද සෙම්, පිත්, ලේ තුනින් 1ක් ද භූතානි ලාත්මක ව 6ක් ද මානසික වශයෙන් පහක් දැයි ඇතුන්ට වැළඳෙන ආධ්‍යාත්මික රෝගයෝ 232ක් වෙති. විද්‍යුත් පතනාදි දෛවික හේතුවලින් 3ක් ද ග්‍රහාත්මක ව 10ක් ද අවශිෂ්ව හේතුවලින් 70ක් ද වශයෙන් ආගන්තුක රෝග 83කි. මේ අනුව සතුන්ට වැළඳෙන සම්පූර්ණ රෝග සංඛ්‍යාව 315කි. ජ්වර (පාකල), පාණ්ඩු, ආනාහ, අජීර්ණ, මූර්ඡා, ස්තන්ද, ශීර්ෂ, පාද, ස්ඵෝටිකා, විසර්ප, ජර්දි, අතිසාර, මද, උදාවර්ත, උත්කර්ණක, මන්‍යාග්‍රහ, මදක්ෂය, බලක්ෂය, කලකාශි, ගලග්‍රහ, තෘෂ්ණ, භූතග්‍රහප්‍රවේශ, උන්මාද, අපස්මාර, වාතකුණ්ඩලී, ලුප්ත, අශ්වරි, උරඃක්ෂත, චර්මකීල, ශූල, ග්‍රහණි, ආම, ආරුචි, ගුල්ම, නාස්ව්‍රණාදිය යථෝක්ත රෝගවලින් සමහරෙකි. මෙයින් සමහරක් සාධ්‍ය ය. ඇතමෙක් අසාධ්‍ය ය. සමහරක් කෘච්ඡ්‍ර සාධ්‍ය ය. මේ රෝගයන්ගේ උත්පත්ති, නිදන, පූර්වරූප හා ඒ ඒ රෝගයන්ට කළ යුතු ප්‍රතිකාර, ශාස්ත්‍රාග්කික්ෂාරකර්මාදිය, දේවතාර්චන, බ්‍රාහ්මණ භෝජන, ගෝදාන, මන්ත්‍ර බලිපූජා හා නහර විද ලේ හැරීම් ආදිය හස්ත්‍යායුර්වේදයෙහි ඇතුළත් ය.
ඇතුන්ට වැළදෙන රෝග හා ඒවාට කළ යුතු ප්‍රතිකාර ද නිල ශාස්ත්‍රය ද ඇතුළත් ගජයෝග ශතකය නමැති ග්‍රන්ථයක් ලක්දිව ව්‍යවහාරයෙහි පවතී. එය හස්ත්‍යායුර්වේදය තරම් විශාල ග්‍රන්ථයක් නොවේ.
(කර්තෘ: ඩී.ආර්. සෙනෙවිරත්න: 1962)
(සංස්කරණය නොකළ)
1962.01.20
