හේන්පිටගෙදර ඤාණසීහ නාහිමි
(1909-1981). ශ්‍රී ලංකා රාමඤ්ඤ මහානිකායේ අධිකරණ සංඝනායක පදවිය දැරූ 20 වන සියවසේ වැඩ විසූ විද්වතු පඬිවරුවනකි.
1909 දෙසැම්බර් මස 18 වන දින දොන් බස්තියන් පෙරේරා සකලසූරිය රාලහාමි සහ හේන්පිටගෙදර විදුහල්පතිනිව සිටි දොන් ඇලිස් ජයසිංහ මැතියට දාව හේන්පිටගෙදර දී උපත ලද මෙතුමා මුංගමුවේ ශ්‍රීනිවාස හා අග්ගමහාපණ්ඩිත හිස්සැල්ලේ ඤාණෝභාස යන නාහිමිවරුන්ගේ ආචාර්යත්වයෙන් 1919 දී පැවිදි බිමට ඇතුළත් විය. බලගල්ලේ සරස්වතී පිරිවෙනෙහි අධ්‍යාපනය ලද ඤාණසීහ හිමියෝ 1939 ඔබේසේකර රන් පදක්කම සහිත ව ප්‍රාචීන පණ්ඩිත උපාධිය සමත් වූහ.
හේන්පිටගෙදර දී උපත ලැබුවත් උන්වහන්සේගේ සේවය කැප වූයේ රත්නපුර ප්‍රදේශය නඟාසිටුවීම සඳහායි. ඒ සඳහා ඤාණසීහ හිමියන්ට මග පෙන්වූයේ රත්නපුර තිරාවානකැටියේ මූලමහා විහාරාධිපති ව වැඩ සිටි එළමල්දෙණියේ ශ්‍රී සුමේධාලංකාර මාහිමියෝයි. ඒ අනුව 1934 දී ඤාණසීහ හිමියෝ බලගල්ලේ සිට රත්නපුරයට වැඩම කළහ. ඉන්පසු එහි බෞද්ධකත්වය නඟා සිටුවීම සඳහා රත්නපුර ශ්‍රී සුමන පිරිවෙන ඇතුළු පිරිවෙන් කිහිපයකුත් සුමන විද්‍යාලයත් සුමන බාලික විද්‍යාලයත් පිහිටවූහ.
කලක් තිස්සේ දේශපාලනය කෙරෙහි යොමු වී කටයුතු කළ ඤාණසීහ හිමියෝ 1966 දී කුමන්ත්‍රණ චෝදනාවක් උඩ සිරභාරයට ගනු ලැබූහ. 1969 අගෝස්තු මාසයේ සිරගෙදරින් නිදහස් ව ආ උන් වහන්සේ යළිත් දේශපාලයට එකතු වී 1970 දී සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායකගේ නායකත්වයෙන් යුත් සමඟි රජය බලයට පත් කිරීම සඳහා පෙරමුණ ගෙන කටයුතු කළහ. කෙසේ වුව ද පසුව දේශපාලනය කෙරෙහි කළකරුණු උන්වහන්සේ ඉන් ඉවත් ව සර්වෝදයට ව්‍යාපාරයට බැඳී එහි විධායක කමිටුවට තේරී පත් වූහ. පාතකඩ සර්වෝදය භික්ෂු අභ්‍යාස මධ්‍යස්ථානය ඇරඹූ උන් වහන්සේ එහි අධිපති වශයෙන් සිය ජීවිත කාලය අවසානය දක්වා කටයුතු කළ සේක. මෙහි පුහුණුව ලැබූ භික්ෂූන් වහන්සේලා 1500කට අධික පිරිසක් ලක්දිව දහම් ප්‍රචාර කටයුතුවල නිරත වී ඇත. කොළඹ බේස්ලයින් පාරේ සත්ව අවිහිංසක සමිතිය හා පාතකඩ භික්ෂු මධ්‍යස්ථානය සර්වෝදය ව්‍යාපාරයට පවරා දීම ද උන්වහන්සේගේ තවත් සත්ගුණවත් ක්‍රියාවකි.
ව්‍යක්ත, විනීත, බහුශ්‍රැත එමෙන් ම ධර්මානුකූල පිළිවෙත්වලින් යුත් උන්වහන්සේ නිර්භීතභාවයෙන් මෙන් ම අසීමිත කරුණා ගුණයෙන් ද යුක්ත වූහ. බුදුදහමට මෙන් ම බෞද්ධසාහිත්‍යයට ද උන්වහන්සේගෙන් සිදු වූ ආගමික සේවාව උන්වහ්සේගේ අතින් ම ලියැ වී මුද්‍රණය වී ඇති නොයෙක් විෂයයන්ට අයත් පොත්පත්වලින් දැක ගත හැකි ය. ඤාණසීහ හිමියන් අතින් ලියැ වී ඇති පොත්පත් සංඛ්‍යාව හතක් වන අතර මෙතෙක් මුද්‍රණයට නොගොස් ඇති පොත් සංඛ්‍යාව 14ක් පමණ වේ. සත්වයෝ හා දෙවියෝ, සිංහල මේඝදූතය, අභිධර්ම පරීක්ෂණය, බුද්ධධර්මය හා බෞද්ධ සභ්‍යත්වය, ශූන්‍යතාදර්ශනය, ඒකාධිපතිවාදය, සසරමග, පැරකුම් සිරිත, බෞද්ධ දර්ශනය, ඛන්ධක විනය, සියබස්ලකර විස්තර වර්ණනාව, බෞද්ධ සමාජවාදය, මාධ්‍යමික දර්ශනය, සද්ධර්මකෝෂ, සිරකූඩුවක් තුළදී ආදි වශයෙන් උණ්වහන්සේ අතින් ලියැවී මුද්‍රණද්වාරයෙන් පිට වුණ හා මුද්‍රණය නොවුණ පොත් සංඛ්‍යාව 44ක් පමණ වේ. මෙම පොත්පත් අතුරින් ‘ගිමිණීගීතා’ යනුවෙන් ලියැවුණ පාලිකාව්‍යය සඳහා 1968 වසරේ ශ්‍රී ලංකා සාහිත්‍ය මණ්ඩලයේ ත්‍යාගයක් ද හිමි විය. මේ හැර මහපැරකුම්බා සිරිත, ඥානප්‍රස්තා යන කෘති දෙක මුන් වහන්සේගේ ශ්‍රේෂ්ඨ කෘති දෙකකි.
ශාසන සුභ සිද්ධිය සඳහා යම් යම් ප්‍රතිසංසකරණ ඇති කළ යුතු බවට උන්වහන්සේ තුළ හැඟීමක් ඇති වූබව ගිහි දරුවන් පැවිදි කිරීමෙහි ලා අලුත් ප්‍රතිපත්ති මාර්ගයක් ඇතිකිරීම සඳහාත් බුද්ධධර්මය සම්මේලනයක් පැවැත්වීම සඳහාත් පළකළ යෝජනාවලින් පෙනේ.
සුපේශල ශික්ෂාකාමී මහතෙර නමක් වූ ඤාණසීහ මාහිමිපාණෝ විශේෂ කශලතාවන්ගෙන් හෙබි පිරිපුන් මහ පඬිවරයෙක් වූහ. චතුර කථිකයෙකි, ධර්මධරායණ කෙනෙකි, ගත් කතුවරයෙකි, සංස්කෘත - පාලි - සිංහල ආදී භාෂා පිළිබඳ ප්‍රවීණත්වයට පත් නිර්මාණශීලී ප්‍රතිභාපූර්ණ කවියෙකි. එඩිතර විචාරකයෙකි, දාර්ශනිකයෙකි, ශ්‍රේෂ්ඨ බුද්ධිමතෙකි, උසස් ආචාර්යවරයෙකි.
ශ්‍රේෂ්ඨ පඬිරුවනක් වූ උන්වහන්සේ 1981 අගොස්තු මස 31 වන දින අපවත් වී වදාළහ.
(කර්තෘ: රත්න කුමාරි සෝමවීර: 1982)
(සංස්කරණය නොකළ)
