ෆියදෝර් ඩොස්ටොව්ස්කි
ෆියදෝර් ඩොස්ටොව්ස්කි
(1821-1881) (Fyodor Dostoevsky) රුසියානු සාහිත්‍යයෙහි අති ශ්‍රේෂ්ඨතම නවකතාකරුවෙකු ලෙස සැලකෙන ෆියදෝර් මිහාල්යොවිව් ඩොස්ටොව්ස්කි උපන්නේ මොස්කව් නුවර ය. මුලින් මිලිටරි ඉංජිනේරුවෙකු ලෙස පුහුණුව ලැබූ නමුත් සාහිත්‍ය කටයුතු කෙරේ ඇදී ගිය ඩොස්ටොව්ස්කිගේ පළමු ප්‍රබන්ධ කෘතිය වූයේ 'දිළිඳු ජනයා' (1846) යන්නයි. මෙය ලියුම් ස්වරූපයෙන් ලියන ලද මනෝවිද්‍යාත්මක අධ්‍යනයක් විය. මොහුගේ ඊළඟ කෘතිය වූ 'ද්විත්වය' (1846) ජනයාගේ ද්වේෂයට භාජනය වූ නිලධාරියෙකු තමාගේ ම ද්විත්ව ස්වරූපයක් දකිමින් උමතු බවට පත් වන ආකාරය පිළිබිඹු කරන්නකි. මේ වකවානුවේ දී තමා අධ්‍යාපනයේ යෙදුණු ශාන්ත පීටර්ස්බර්ග් නුවර තමා අත්දුටු දිළිඳු හා පීඩිත ජනයා ගැනත් අස්වාභාවික ගතිපැවතුම් ඇති පුද්ගලයන් ගැනත් කථා කිහිපයක් ඔහු අතින් බිහි විය.
සමාජ අසාධාරණතා ගැන කළ කිරීම නිසා සමාජ සංශෝධන ව්‍යාපාර වෙත ඇදී ගිය ඩොස්ටොව්ස්කි 1847 දී පමණ ශාන්ත පීටර්ස්බර්ග් නුවර සිටි සමාජවාදී චින්තකයන් පිරිසක් සමඟ සාකච්ඡාවන්ට හවුල් විය. මේ අවධියේ දී රුසියාවේ පැවතුනේ I වන නිකොලස් අධිරාජ්‍යයාගේ මර්ධනකාරී පාලනයයි. පොලීසිය විසින් මෙම 'කුමන්ත්‍රණකාරී' පිරිස අත්අඩංගුවට ගන්නා ලද අතර නඩු විභාගයේ දී ඩොස්ටොව්ස්කි ඇතුළු කීපදෙනෙකුට මරණීය දණ්ඩනය නියම විය. එහෙත් අධිරාජ්‍යයාගෙන් සමාව ලත් ඔවුහු සිව් වසරක් සයිබීරියාවේ පිටුවහල් කිරීමට ලක් වූහ. ඉන් පසුව තවත් සිව් වසරක් යුද සේවයේ යෙදීමට ද ඔහුට සිදුවුණි.
මේ දුෂ්කර කාලය තුළ ඔහුගේ ජීවිතය මහත් විපර්යාස ගණනාවකට භාජන විය. සිරගෙවල විඳි අනේකවිධ දුක් කම්කටොළු නිසා ඔහුට මීමැස්මොර රෝගය වැළඳුණි. සිරගෙයි දී ඔහුට කියවන්නට ලැබුණු එක ම පොත වූයේ බයිබලයේ නව තෙස්තමේන්තුවයි. මෙයින් විප්ලවවාදී චින්තනය වෙනුවට දැඩි ආගමික භක්තිය ඔහු සිත් තුළ මුල් බැස ගත්තේ ය. 1857 දී ඔහු එක් පුතෙකු ද සහිත ක්ෂය රෝගයෙන් පෙළන වැන්දඹුවක් හා විවාහ විය. මුදල් හිඟකම හා යළි සාහිත්‍යකරණයට බට ඔහු 1859 දී 'මාමාගේ සිහිනය' නම් විකට කථාවක් පළ කළේ ය. මේ වසරේ දී ම 'පවුලේ මිත්‍රයා' නම් තවත් කථාවක් ද ඔහු ලියූ නමුත් මේ කථා දෙක ම එතරම් පාඨක පැසසුමට ලක් වුනේ නැත. එහෙත් මේ වසරේ දී නිදහස් මිනිසෙකු ලෙස ශාන්ත පීටර්ස්බර්ග් නුවරට ආපසු ඒමට ඔහුට ඉඩ ලැබුණි.
වර්ෂ 1860 දී තමා මෙතෙක් ලියූ කථාවල සංග්‍රහයක් ප්‍රකාශයට පත් කළ ඔහු 1861 දී තම සොහොයුරාගේ ආධාරය ඇතිව 'ව්‍රේම්යා' ('කාලය') නැමැති සඟරාව ආරම්භ කළේ ය. රුසියානු ජනතාවගේ අභ්‍යුදය සඳහා රටේ සියලු මත දරණ බුද්ධිමතුන් එකමුතු විය යුතු බව මෙම සඟරාවේ ප්‍රතිපත්තිය වූ හෙයින් ඊට ඉතා යහපත් ප්‍රතිචාරයක් බොහෝ දෙනාගෙන් ලැබුණි. සඟරාවේ කොටස් වශයෙන් පළ වූ ඔහුගේ 'මළවුන්ගේ නිවසෙන් සටහන්' නම් කෘතිය තුර්ගිනිෆ්, ටෝල්ස්ටෝයි වැනි ප්‍රකට සාහිත්‍යධරයන්ගේ ද පැසසුමට ලක් විය. තම බිරිඳ මරා දැමීම නිසා සිරගෙට නියම වූවෙකුගේ අත්දැකීම් ලෙස ප්‍රබන්ධිත මෙම කෘතියෙහි සිරගෙයි ජීවිතය තාත්විකව නිරූපණය වීම ද චරිතවල මනෝභාව ගැඹුරින් නිරූපණයවීම ද නිසා විශිෂ්ඨ කෘතියක් බව විචාරකයෝ පිළිගත්හ. 1862 දී 'නින්දා පරිභව ලද්දෝ' යන නමින් එම සඟරාවේ ම කොටස් වශයෙන් පළ කළ කෘතියෙහි දී සමාජ තහංචි හා පවුලේ විරෝධය නොතකා තමා කැමති මිනිසෙකු වෙත ප්‍රේමය පුද කිරීමට ගැහැණියකට ඇති අයිතිය ඔහු හුවා දැක්වී ය.
සඟරාවේ සාර්ථකත්වය නිසා සෑහෙන ආදායමක් ලද ඔහු 1862 දී යුරෝපයේ සංචාරයක යෙදුණි. එහෙත් මේ වසරේ දී සඟරාවේ පළ වූ 'දේශ විරෝධී' ලිපියක් නිසා රජය එය පළ කිරීම තහනම් කළේ ය. අනතුරුව රුසියාවට ආ ඩොස්ටොව්ස්කි යළි තම සොහොයුරා සමඟ ඉපෝඛා (යුගය) නම් සඟරාව ඇරඹීය. මෙහි කොටස් වශයෙන් පළ වී “පාතාල ලෝකයේ සටහන්” නම් කෘතිය මඟින් රැඩිකල් සමාජවාදීන් සමච්චලයට භාජනය කෙරුණි. ඒ සමඟම කථානායකයාගේ ආත්ම විශ්ලේෂණය ද අධ්‍යාත්මික නැඹුරුව ද නිසා විශේෂ දාර්ශනික මුහුණූවරක් එයට ලැබී තිබුණි. ඩොස්ටොව්ස්කි ඉන් අනතුරුව ලියූ විශිෂ්ඨ නවකථාවලට පෙරහුරුවක් මෙම කෘතියේ දැකිය හැකි බව විචාරකයන්ගේ මතයයි.
වර්ෂ 1864-1865 කාලය තුළ ව්‍යසන සමූහයකට මුහුණ පෑමට ඩොස්ටොව්ස්කිට සිදු විය. ඔහුගේ බිරිඳ හා සොහොයුරා මිය ගියේ ය. සඟරාව ද බංකොලොත් වුණි. සූදු ක්‍රීඩාවෙහි ලොල් වූ ඔහු අතින් තමා ලඟ තිබුණු සියලු ධනය විනාශ විය.
ඔහු 1866 පළ කළ 'අපරාධය සහ දඬුවම' කෘතියට මුල් බීජය ඔහු සිත්හි රෝපණය වන්නට ඇත්තේ ඔහු සිරගෙයි සිටි යුගයේ දී බව පෙනේ. මෙම කෘතිය ඉමහත් පරීක්ෂාවෙන් යුතුව නිම වන ලද්දක් බව ඔහුගේ සටහන් පොත්වලින් අනාවරණය වී ඇත. ධනයට ඇති ගිජුකම පිළිබිඹු වන මේ නවකථාව සමාජ නවකථාවක් ලෙස ගැනිය හැකි ය. කථාවේ ප්‍රධාන චරිතය වන රස්කොලනිකොෆ් භෞතිකවාදී චින්තනයට වහල් වූ රැඩිකල් තරුණයෙකි. තමාට ආත්ම තෘප්තිය ලැබෙන්නේ තර්කවාදී චින්තනයෙන් නොව අත්ථකිලමතානුයෝගයෙන් බව ඔහු සිරගෙයි දී පසක් කර ගනී. මෙම නවකථාවේ අනෙකුත් චරිත නිරූපණය කර ඇති ආකාර විශේෂ විචාරක ප්‍රශංසාවට භාජන වී ඇත. සාමාන්‍ය අභිරහස් කථාවකට වඩා ගැඹුරට යමින් මනුෂ්‍ය ස්වාභාවය, සමාජ අසාධාරණතා, ආගමික දෘෂ්ඨිය හා දාර්ශනික චින්තනය ද ඇතුළත් කළ මෙම නවකථාව ඉමහත් ජනප්‍රියත්වයට පත් විය.
වර්ෂ 1866 දී ඔහු 'සූදුකාරයා' නම් කුඩා කෘතියක් ලියා පළ කළේ තමාගේ ම චරිත ස්වාභාවයෙන් ලත් අත්දැකීම් අනුසාරයෙනි. මෙම කෘතිය ලිවීමේ දී උපකාරී වූ ලඝු ලේඛිකාව විවාහ කරගත් ඩොස්ටොව්ස්කි තම ණයකරුවන්ගෙන් බේරීම පිණිස රටින් පළා ගොස් සිව් වසරක් පිටරට වාසය කළේ ය. මේ කාලයේ දී සූදුව නිසා වූ වස්තු හානිය ද තමනට උපන් දරුවා මිය යාම ද මීමැස්මොරයෙන් පෙලීම ද ආදී ව්‍යසනයන්ට මුහුණ පෑ ඩොස්ටොව්ස්කිට බිරිඳ මහත් අස්වැසිල්ලක් ගෙන දුන්නා ය. 1868-1869 කාලය තුළ ඔහු ලියූ 'තකතීරුවා' තවත් විශිෂ්ඨ නිර්මාණයක් ලෙස පිළිගන්නා ලදි. වර්ෂ 1869-1872 කාලයේ දී ලියන ලද 'ආවේශවූවෝ' ද ඔහුගේ වැදගත් නවකථාවකි. සඟරාවලට ලිපි ලිවීම හා කෙටිකථා රචනය වැනි කටයුතුවල කළක් නිරතව සිටි ඩොස්ටොව්ස්කි 1879-1880 කාලය තුළ ලියූ 'කරමසොෆ් සහෝදරයෝ' නවකථාව ඔහුගේ විශිෂ්ඨතම නිර්මාණය ලෙස සැලකේ. පීතෘ ඝාතනයක් පිළිබඳ නවකථාවක් වන මෙහි ගැඹුරු මනෝවිද්‍යාත්මක හා අධ්‍යාත්මක විශ්ලේෂණ සංකලනය කර ඇත්තේ කතුවරයාගේ අසාමාන්‍ය කුසලතාවේ මහිමයෙන් බව පෙනේ. පියා ඝාතනයෙන් පසු පුතුන් සිව්දෙනා කෙරෙහි එය බලපාන ආකාරය ඩොස්ටොව්ස්කි නිරූපණය කරන්නේ මින් පෙර කිසිදු නවකථාවක දක්නට නොලැබුණු කෘතහස්ථතාවකිනි.
19 වන සියවසේ ලෝක සාහිත්‍යයේ බිහි වූ විශිෂ්ඨතම කෘති කීපයක කතුවරයා ලෙස ඩොස්ටොව්ස්කි සම්මානයට පාත්‍ර වී ඇත. සදාචාරමය ආගමික හා සමාජමය ගැටළු නවකථාවෙන් පිළිබිඹු කිරීම අතින් ඔහු අග්‍රගණ්‍ය ස්ථානයක් දරන්නේ ය. විසි වන සියවසේ මුල පහළ වූ බොහෝ සාහිත්‍යකරුවෝ ඔහුගෙන් අභාසය ලදහ. කොමියුනිස්ට්වාදීන් විසින් ඔහුගේ කෘතීන් ප්‍රතික්ෂේප කරන ලද මුත් රුසියානු ජනතාව තම සාහිත්‍ය බැබලවූ මහා සාහිත්‍යධරයෙකු ලෙස ඔහු දිගට ම අගය කරති.
(කර්තෘ: කේ.එන්.ඕ. ධර්මදාස)
(සංස්කරණය නොකළ)
පියදෝර් ඩොස්ටොවුස්කි
(Fyodor Dostoevsky) රුසියානු සාහිත්‍යයේ අලුත් යුගයක් පියදෝර් ඩොස්ටොවුස්කිගෙන් උදාවිය. (1821-1881) නූතන යුරෝපීය සාහිත්‍ය කෙරෙහි ඩොස්ටොවුස්කිගේ කෘති බෙහෙවින් බලපෑවේ ය. මොහුගේ නව සම්ප්‍රදාය වූයේ මිනිස් ජීවිතය හාරා අවුස්සා එම චින්තන ධාරාව හෙලි කිරීමයි.
ඩොස්ටොවුස්කි දුප්පතුන්ගේ ආරෝග්‍යශාලාවක ඉපදුනි. ඔහුගේ පියා වෛද්‍යවරයෙකි. 1821 දී උපන් ඩොස්ටොවුස්කිගේ විප්ලවකාරී අදහස් නිසා තරුණ කාලයේ සිරභාරයට ගැනීමෙන් පසු මරණයට නියම විය. මරණ දණ්ඩනයට කැප වූ ඩොස්ටොවුස්කි තුවක්කු හමුදාවක් ඉදිරියට යැවිණි. ඒ 1849 දෙසැම්බර් 29 දිනයි. රයිපල්වල කොකා මෑනෙන ක්ලික් හඬ ඔහුට ඇසුණේ ය. දැන් දැන් රයිපල් උණ්ඩයක් හදවත පසාරු කරගෙන යනු බලාපොරොත්තුවෙන් සිටි ඩොස්ටොවුස්කිට අන්තිම තත්පරයේ දී ඔහුගේ දඬුවම වෙනස් ව සයිබීරියාවට පිටුවහල් වීමක් ලැබුවේ ය. ඔහුගේ මරණීය දණුඩනය පිළිබඳ සිද්ධිය ඔහුගේ සහෝදරයා වූ මයිකල් විස්තර කළේ මෙසේ ය: "අප දෙසැම්බර් 22 දින මැරීමට ගෙන යන ලදි. වධකයෝ කුරුසිය සිඹීමට දුන්හ. තුන්දෙනා බැගින් පෙළගස්වා තබන ලදි. මම පෙළේ හැටවෙනියා වෙමි. මා ලඟ සිටි ප්ලෙෂියෙෆ් සහ මුරෝ සිහිවිය. ඒ ඔවුන්ගෙන් අවසර ගෙන යාමටයි. එකෙනෙහි මරණීය දණ්ඩනය නතර කරන ලෙස සංඥාවක් දෙන ලදි. අපට ජීවිත දානය දී සයිබීරියාවට ගෙන යනු ලැබූහ. ඕම්ස්ක් බන්ධනාගාරයේ වර්ෂ 4ක් පමණ සිට පසුව, සෙම්පැලතින්ස්ක් නුවර සොල්දාදුවෙකු වශයෙන් අවුරුදු 7ක් සිට 1859 දී රුසියාවට පැමිණියේය."
අවුරුදු 10කට පසු නැවතත් සැන්ට්පී-ටර්බර්ග්වලට පැමිණි ඩොස්ටොවුස්කිට තමා ඇසින් දුටු මිනිසුන්ගේ දුක් අමතක වූයේ නැත. ජීවිත දානයෙන් පසුව 'The house of the deal' ග්‍රන්ථය හා 'The institute and the infured' නමැති ග්‍රන්ථය ද ලියන ලදි. ඉන් මුල් කෘතිය වන 'The house of the deal' ග්‍රන්ථය ඩොස්ටොවුස්කි සිර කඳවුරේ අපරාධකරුවන් සමඟ ගත කළ ජීවිතය පිළිබඳ කියවේ. ඔවුහු අපරාධකරුවන් බවට පත් වී ඇත්තේ ඔවුන්ගේ හැකියාවන් වැඩි දියුණු කර ගැනීමට මඟක් නොමැති බැවින් යැයි අනාවරණය කරයි. මේ හැර ඩොස්ටොවුස්කි විසින් ලියන ලද නවකථා රාශියකි. 'කැරමෂොප් බ්‍රදර්ස්', 'ඉඩියට්', 'අපරාධය හා දඬුවම' කෘති තුළින් ඔහු තුළ බුර බුරා නැඟුන මානුෂික සානුකම්පාවත් ආගමික ලබ්ධියත් පිළිබිඹු කළේ ය. ඩොස්ටොවුස්කි විසින් කරන ලද ශ්‍රේෂ්ඨ නිර්මාණය 'අපරාධය හා දඬුවම' යැයි කිව හැකි ය. රස්කොල්නිකොෆ් නම් මිනීමරුවාගේ චිත්ත තත්වය අත්භූතජනක ලෙස විමර්ශනය කර ඇදහිය හැකි ස්වරූපයක් ආරෝපණය කරයි. නාගරික පරිසරය හා නාගරික මිනිස් ජීවිතය ඔහුගේ බොහෝ කෘතිවලට විෂය විය.
ඔහුගේ නවකථාවලට විශේෂයෙන්ම 'අපරාධය හා දඬුවම' නවකථාවට පසුබිම් වන්නේ ප්‍රාග් විප්ලවීය රුසියාවේ අවලක්ෂණ නගරය වේ. මේ නවකථාවලට විෂය වන්නේ එම නගරවල ජීවත් වූ පීඩිත පන්තික ජනතාවගේ ජඩ භයංකර පක්ෂයයි. සයිබීරියාවේ සිරකරුවන් ගත කරන ජීවිත පිළිබඳව 'අපරාධ හා දඬුවම' නවකතාවේ දැක්වෙන විස්තර වර්ණනා ඔහුගේ ජීවිතය ඇසුරෙන් ම රචනා කර තිබේ. එපමණක් නොව සයිබීරියාවෙන් නිදහස් ව පැමිණි පසුව ඔහු රචනා කළ 'මළවුන්ගේ නිවස', 'ගර්භිතයෝ සහ පීඩිතයෝ' වැනි කෘතීන්හි සයිබීරියාවේ හිරකරුවන්ගේ ජීවිතය මෙන් ම අපරාධකාරයන් ලෙස හංවඩු ගැසුණු මේ පුද්ගලයන්ගේ මානසික දරිද්‍රතා ද විෂය කර ගෙන ඇත. රුසියන් ජීවිත යථා තත්වයෙන් හුවා දක්වමින් කථා ලියූ නවකතාකරුවෙකු වශයෙන් පියඩෝර් ඩොස්ටොවුස්කි හැඳින්විය හැකියි. පියඩෝර් ඩොස්ටොවුස්කි විසින් ලියන ලද නවකතා මෙන් ම කෙටිකතා ද වේ. ඉන් ප්‍රමුඛත්වය ගන්නේ Nyetochka Nyezvona, Christmas Tree And The Wedding යන කෙටිකතා ය.
(කර්තෘ: ලතා ගුරුසිංහ)
(සංස්කරණය නොකළ)
