ආර්ථික කෘමි විද්‍යාව

කෘමීන් පිළිබඳව කෙරෙන විද්‍යාත්මක අධ්‍යයනය කෘමි විද්‍යාව (බ.) නමින් හැඳින්වේ. මිනිසාගේ ශුභසිද්ධිය කෙරෙහි බලපාන කෘමීන් ගැනත් ඔහුට වැඩදායක වන කෘමීන් ඔහුගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා යෙදීමේ ක්‍රම හා ඔහුට හිංසාකාරී කෘමීන් විනාශ කිරීමේ ක්‍රම ගැනත් සොයා බැලීමෙහි ව්‍යාපෘත වන කෘමි විද්‍යාවේ අංශය ආර්ථික කෘමි විද්‍යාව නමින් හැඳින්වේ.

පෘථිවියෙහි ජීවත්වන සත්ව විශේෂයන් අතුරෙන් ඉතා ම බහුල විශේෂය වන කෘමීහු මිනිසාගේ ශුභසිද්ධිය කෙරෙහි නන් අයුරින් බලපාති. වගා කරනු ලබන බෝගයන්ගේ වර්ධන අවස්ථා සියල්ලෙහි දී ම නාශක හෝ හිංසාකාරී කෘමීහු ඒවාට හානි කිරීමෙන් ඒවායේ අස්වැන්න ප්‍රමාණය අඩු කිරීමෙහි ලා බොහෝදුරට වගකිවයුත්තෝ වෙති. අස්වැන්න රැස්කර ගෙන ගබඩා කළාට පසුත් කෘමීන්ගේ ප්‍රහාර හේතුවෙන් මිනිසාට තවදුරටත් අලාභ සිදුවේ. රෙදිපිළී, කළාල, ගෘහ භාණ්ඩ හා වෙනත් ලීවැඩ වැනි විශේෂයෙන් පිළියෙල කරන ලද දෑ කෘමීන්ගේ ප්‍රහාරයන්ට නිරන්තරයෙන් ම ගොදුරු වෙයි. බෝග වගාව, බඩු භාණ්ඩ සෑදීම, ගොඩනැගිලි ඉදිකිරීම යනාදිය සඳහා මිනිසා දරන පරිශ්‍රමය ව්‍යර්ථ කිරීම හැරුණු විට මිනිසාගේ ශරීරයට කෙළින් ම හානි පමුණුවන ලෙස ක්‍රියා කිරීමට ද කෘමීන්ට පුළුවන. මදුරුවන්, මැක්කන් හා වෙනත් කෘමීහු මිනිසාට තද වේදනාව හා හිරිහැර ඇති වන පරිදි පහර දෙත්. ඒ හැර මිනිසාගේ සෞඛ්‍යයට ඉඳුරා අහිතකර වූ මැලේරියාව ටයිපස් උණ හා බරවා රෝගය ආදි රෝග පතුරුවත්. මෙසේ ඇතැම් කෘමීන්ගෙන් මිනිසාට තදබල හානි සිදු වුවත් කිහිප වර්ගයක කෘමීහු මිනිසාට ඉතා ප්‍රයෝජනවත් වෙති. මී පැණි, සේද හා ශෙලැක් (වාර්නිස්) වැනි මිනිසාට ප්‍රයෝජනවත් ද්‍රව්‍ය උපදවන මීමැස්සා (බ.) පටපණුවා (බ.) හා ලාක්ෂා කෘමියා (බ.) එවැන්නෝයි. මිනිසාගේ වගාවන් විනාශ කිරීමෙන් හෝ අන් අයුරකින් හෝ මිනිසාට විරුද්ධව ක්‍රියා කරන කෘමීන් යම්කිසි අවස්ථාවක දී ගොදුරු කොට ගැනීමෙන් මිනිසාට ප්‍රයෝජනවත් වන වෙනත් කෘමි විශේෂ ද ඇත. මෙපරිද්දෙන් මිනිසාට කෘමීන්ගෙන් සිදුවන වැඩ අවැඩ දෙපක්ෂය ම ආර්ථික කෘමි විද්‍යාවෙහි ලා සැලකේ.

මිනිසාගේ වගාවන්ට හෝ ඔහු විසින් පිළියෙල කරන ලද භාණ්ඩවලට හෝ ඔහුගේ සෞඛ්‍යයට හෝ කෘමීන්ගෙන් ඇතිවන හානි හේතුකොට ගෙන මිනිසාට සිදුවන අලාභ කොපමණ විශාල ද කිවහොත් ලොව පුරා ආර්ථික කෘමි විද්‍යාඥයෝ මේ හානිය වැළැක්වීම සඳහා යෙදිය යුතු උපක්‍රම සොයා බලන්නාහ. ලංකාවේත් කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුවෙහි ද තේ පර්යේෂණ ආයතනයෙහි ද පොල් පර්යේණ ආයතනයෙහි ද ලංකා විශ්ව විද්‍යාලයෙහි ද සේවය කරන ආර්ථික කෘමි විද්‍යාඥයෝ මෙවැනි අධ්‍යයනයන්හි යෙදී සිටිති.

කෘමීන්ගෙන් වගාවන්ට ඇතිවන හානිය විවිධාකාරය. කෘමීන් ස්වකීය ආහාරය ශාකයන්ගෙන් ලබාගැනීම යථෝක්ත හානියට ප්‍රධාන හේතුව වන බැවින් කෘමීන් ආහාර ගන්නා ක්‍රමය අනුව උන්ගෙන් සිදුවන හානිය ද වෙනස් වේ. ආහාර ගන්නා ක්‍රමය අනුව කෘමීන් සාමාන්‍යයෙන් දෙවර්ගයකට බෙදිය හැකිය:

(1) විකා කන කෘමීහු (2) විද උරා බොන කෘමීහු වශයෙනි. විකා කන කෘමීහු බාහිර ලෙස හෝ අභ්‍යන්තර ලෙස හෝ ශාකයේ කොටස් සියල්ලට ම පහර දෙති. ගෝවා පැළෑටි කන දළඹුවෝ ද ලබු, පුහුල් ආදියේ කොළ කන කුරුමිණියෝ ද බාහිර ලෙස ශාකයන්ට හානි කරන කෘමීන්ට හොඳ නිදසුන් වෙති. ශාකවල දඬු හෝ කඳන් සිදුරු කිරීමෙන් ඒවාට හානි පමුණුවන පුරුක් පණුවාගේ කීටයෝ ද (පොල් පැළ විදින) ගුල්ලෝ ද අභ්‍යන්තර ලෙස හානි කරන කෘමීන්ට නිදසුන් වෙති. ඇතැම් කුහුඹුවන් හා වේයෝ ද ශාකයන්ගේ මුල් කෑමෙන් ඒවාට හානි කරති. දුම්කොළ පැළෑටිවලට පහර දෙන කුඩිත්තෝ (aphids) ද කිරි වැදෙන අවස්ථාවේ දී ළපටි වී ඇට සිදුරු කොට උරා බොන ගොයම් මැස්සෝ ද ශාකවල නොයෙක් කොටස් විද ආහාර උරා ගන්නා කෘමීන් අතුරෙහි වෙත්. මේ විධියට ශාකවලින් ආහාර උරා ගන්නා කෘමීහු ශාක පටක සමහරක් දිය කොට උරා බීම පිණිස ශාක පටක තුළට කෙළ ස්වල්පයක් විදිති. බොහෝ විට මේ කෙළ නිසා ශාකවලට වැඩි හානියක් සිදු නොවෙතත් ඇතැම් විට බරපතළ හානි සිදු වේ.

හෙලොපෙල්ටිස් කෘමියා කොකෝ ගෙඩි සිදුරු කොට ආහාර උරා ගත් පසු සිදුරු වටා ඇති පටක මැරේ. කොකෝ ගෙඩිවල කළු පුල්ලි වශයෙන් පෙනෙන්ට තිබෙන්නේ මේ මළ පටකයි. අන්නාසි ගසට මැලවීමේ රෝගය වැලඳී එහි මුල් මැරීගොස්, කොළ මඳක් රතුපාට වී කෙළවර දී ගස මැරී යන්නේත් පිටිමකුණා ගස සිදුරු කොට ආහාර උරා ගැනීමේ දී ගසේ පටක තුළට විදින විෂ ද්‍රව්‍යයක හේතුවෙනි (අන්නාසි බ.).

ශාක රෝග සම්ප්‍රේෂණය කිරීමෙන් ද ඇතැම් කෘමීහු වගාවන්ට හානි කරති. රෝගී වූ ශාකයන්ගෙන් ආහාර ලබා ගන්නා ඇතැම් කෘමීන්ට රෝගී ශාකවලින් නිරෝගී ශාකවලට රෝග සම්ප්‍රේෂණය කළ හැකිය. මිරිස් පැළෑටිවල කොළ කොඩ කරන වයිරසය සම්ප්‍රේෂණය කරන ක්ෂුද්‍ර මැසි වර්ගය ද කොකෝ ගෙඩිවලට වයිරස රෝගයක් සම්ප්‍රේෂණය කරන පිටි මකුණෝ ද දුම්කොළ පැළෑටිවලට රෝග සම්ප්‍රේෂණය කරන කුඩිත්තෝ ද මේ වර්ගයට අයත් කෘමීන්ට හොඳ නිදසුන් වෙති.

කෘමි වසංගත

කෘමි වසංගත රාශියකට ලංකාවේ බෝග ගොදුරුව පවතී. සමහර කෘමි වසංගත වඩා හානිකර නොවූවත් ඇතැම් වසංගතයන්ගෙන් බෝගවලට ඇතිවන තදබල විනාශය හෝ අස්වැන්න අඩුවීම අති විශාලය. කෘෂිකර්මය අතින් විශේෂ සැලකිල්ලට භාජන වියයුතු වූ කෘමි වසංගතයන්ට නිදසුන් වශයෙන් මෙරට එක් එක් ප්‍රධාන වගාවකට හානි කරන බරපතල වසංගත කීපයෙන් එක බැගින් තෝරා, ගොයම් මැස්සා (paddy bug) ද පොල් ගසට හානි කරන කළු කුරුමිණියා (rhinoceros beetle) ද කොකෝවා වගාව වනසන හෙලෝපෙල්ටිස් නම් මකුණා (helopeltis bug) අඹ ආදි පලතුරුවලට විපත් කරන ඉල්ලා (fruit fly) ද කරවිල කුලයේ එළවළුවලට හානි කරන ඖලකොෆෝරා (aulacophora) නම් කුරුමිණියා ද අන්නාසි පැළ මැලවීයෑමේ රෝගයට හේතු වූ අන්නාසි පිටිමකුණා (mealy bug) ද මිරිස්කොළ කොඩවීමේ වයිරස් රෝගයට හේතු වූ සුදු මැස්සා (white fly) ද සඳහන් කටහැකියි. කෘමි වසංගතයන්ගෙන් බෝගවලට සිදුවන හානිය අතින් මිනිසාට මුහුණ පාන්නට සිදු වී ඇති අමාරුකම් හඳුන්වා දීම් වස් මේ කෘමීන් ස්වල්පයකගේ ජීවිත ප්‍රවෘත්තියත් උන්ගෙන් කෙබඳු හානියක් සිදුවේද යන්නත් මෙහි විස්තර කරනු ලැබේ.

ගොයම් මැස්සා

ගොයම් මැස්සා වූකලි කොළ පැහැයට හුරු දුඹුරුවන්, වැඩුණු පසු අඟලක් පමණ දිග හීන් සිරුරක් ඇති, පියාපත් සහිත කෘමියෙකි. ඌ ගොයම් පීදෙන්නට පෙරත් ගොයම් වගා නොකරන කාල පරිච්ඡේදයන්හි දීත් තෘණ විශෙෂයන්ගේ ආධාරයෙන් ජිවත් වෙයි. ගොයම් පීදී ඇට සෑදෙන්නට පටන් ගත් විට මේ කෘමියා තණවලින් ඉවත් වී ගොයම කරා ගොස් කිරි වැදී එන වී ඇටවල සාරය සහමුලින් ම උරා බොයි. මැස්සන්ගේ සංඛ්‍යාව වැඩි වුවහොත් මහන්සියේ පමණට අස්වැන්නක් නොලැබෙන තරම් ගොයමට හානි විය හැකියි. බොල් වී අධික වීමෙන් අස්වැන්න බෙහෙවින් ම අඩුවීමට ද ගොයම් මැස්සා හේතුවෙයි.

ඌ තද දුඹුරු පැහැති අල්පෙනෙත්ති හිසක් තරම් වූ බිත්තර තණකොළවල සහ ගොයම් පඳුරුවල පේළියට දමයි. සතියකින් පමණ බිත්තර බිඳී ළාකොළ පැහැති පැටවු පිට වෙති. උන් රැකෙන්නේ විශේෂයෙන් ම ගොයම් ගසේ ද තෘණවර්ගවල ද කොළ සහ නොමේරූ ඇට සිදුරු කොට යුෂ උරා බීමෙනි. පැටවුන් සම්පූර්ණයෙන් වැඩීමට ගතවන්නේ සති තුනක් පමණි. එකවරට වී නොවපුරන්නාවූත්, ගොයම් පිදීම එක විට ම නොව විටින් විට සිදුවන්නාවූත් පෙදෙස්වල ගොයම් මැස්සෝ ඉතා අධික වශයෙන් බෝවී අප්‍රමාණ අලාභ හානි කරත්.

කළු කුරුමිණියා

පොල්ගස්වලට හානි කරන කළු කුරුමිණියා වනාහි අඟල් 1, 1/2 සිට 2 දක්වා දිගැති කළු පැහැති ලොකු කෘමියෙකි. පිටිපසට විහිද ගිය අඟක් තිබීම උගේ විශේෂ ලක්ෂණයකි. නොයෙක් සමමිතික රටාවලට කපා ඉරා දමන ලද පොල් අතු ලංකාවේ පොල් වැවෙන සෑම ප්‍රදේශයන්හි ම බෙහෙවින් දක්නට ලැබීම මේ කෘමියාගෙන් සිදුවන හානිය මොනවට විදහා පෑමකි. වැඩුණු කුරුමිණියා දවල් කාලයේ කොළ ආදිය දිරා යන තැන්, පෝර ගොඩවල් ආදියෙහි සැඟවී සිට රාත්‍රි කාලයේ පොල් කරටි බලා පියාඹයි. උගේ අඟින් පොල් නාරටියේ නොමේරූ කොටස් විවර කොට හනුවලින් එය කා දමමින් ගොබය කරා සිදුරු කරගෙන යයි. එසේ කා ගෙන යන හරියෙන් වෑස්සෙන යුෂ ඌ ආහාර කොට ගනී. තුවාළය සිදුකෙරෙන්නේ ගස වැඩෙන ගොබය හරියෙනි. කළු කුරුමිණියා කෑමෙන් පොල්ගසක් මැරීයන්නේ කලාතුරකිනි.

පොල්ගසට හානි කරන තවත් වසංගතයක් වූ රතු කුරුමිණියා බොහෝ විට කළු කුරුමිණියා කළ තුවාළ කරා ඇවිත් උගේ බිත්තර එහි තැන්පත් කරයි. පොල් කරටියෙහි දැමූ බිජු පුපුරා එළියට එන කම්බි පණුවන් කරටිය දක්වා ගැඹුරට හෑරීමෙන් අවසානයේ දී ගස මැරී යයි.

කළු කුරුමිණියා උගේ බිත්තර දමන්නේ කොළ කඳන් ආදිය දිරායන තැන්වල හෝ පෝර ගොඩවලය. බිජු පුපුරා එළියට එන පැටවු දිරූ කොළ ආදිය කමින් වෙසෙත්. සුදු පැහැති ලොකු සිරුරක් හා තද දුඹුරුවන් හිසක් ද ඇති මොවුන් සාමාන්‍යයෙන් හැඳින්වෙනුයේ 'කම්බි පණුවෝ' යන නාමයෙනි. කීටයන් හෝ කම්බි පණුවන් හැටියට ජීවත් වී මාස තුන හතරකට පසු කීට ජීවිතය ගෙවූ මාධ්‍යයෙන් තැනුණු කෝෂ තුළ දී ම ඔව්හු පිළවුන් බවට හැරෙත්; ඉක්බිති දෙමසකින් පමණ වැඩුණු කුරුමිණියෝ වෙති (රතු කුරුමිණියා බ.).

කොකෝවා මකුණා

පිහාටු සහිත, හීන්, දිලිසෙන කළු පැහැති, දීප්තිමත් රතු උරසක් සහ බඩේ සුදුවන් ඉරි ඇති මකුණෙකි. ලංකාවෙහි කොකෝවා වැවෙන සියලු පෙදෙස්හි මූ දක්නට ලැබේ. ප්‍රධාන වශයෙන් කොකෝවා මකුණා හමුවන්නේ කොකෝවා ගෙඩිවලයි. ළපටි කොකෝවා දඬු හා ගෙඩි විද යුෂය උරා බීමෙන් ඌ රැකේ. මේ කෘමියා උගේ සොඬ පැළෑටියෙහි පටකවලට ඇතුළු කළ පසු එම තුවාළයට උගේ ඛේට විදී. මේ ඛේට පැළෑටි පටකවලට විෂ සහිත ය. මේ විෂ කරණකොටගෙන මැස්සන් සිදුරු කළ තැනක් පාසා පටක ක්‍රමයෙන් වටේට නරක් වී යයි. වැඩීම බාල වීමට හෝ ගෙඩි මෝරන්නට පෙර වැටීයාමට හෝ ප්‍රතිමාරයට (දඬු මැරීයෑමට) හේතු වන මේ ලප කෘමියා විදි ගෙඩිවල හා දඬුවල දක්නට ලැබේ. ගෙඩිවල හෝ දඬුවල මෘදු පටකවල ඌ උගේ බිත්තර තැන්පත් කරයි. දින දහයකින් පමණ මේ බිත්තරය පුපුරා එන කිඩෑවෝ කුහුඹුවන් වැනියහ. මේ කිඩෑවෝ සති තුනකින් පමණ පියාපත් සහිත වූ වැඩුණු කෘමීන් බවට පත් වෙති.

අන්නාසි පිටි මකුණා

අන්නාසි පිටි මකුණා ද අනික් පිටි මකුණන් මෙන් සාමාන්‍ය කෘමීන්ට වැඩි සමානකමක් නොමැති කෘමියෙකි. ඌ කුඩා ය. ලොවාදු හැඩය ඇත්තේය. පැතලිය. පිටි වැනි දෙයකින් ශරීරය වැසී තිබේ. ඌට ඉතා කුඩා පා ඇතත් ගමන් කරනු දක්නට ලැබෙන්නේ කලාතුරකිනි. උගේ මුඛ කොටසෙහි පැළෑටිවල ඇතුළු පටකවල යුෂ උරා බීමට කෘමියා උපයෝගී කර ගන්නා දික් වූ තුඩු සහිත හොඬක් වෙයි. කොකෝවාවල සිටින හෙලෝපෙල්ටිස් කෘමියා මෙන් මේ කෘමියාත් උගේ ඛේට පැළෑටියට විදී. එහෙත් හෙලෝපෙල්ටිස් කෘමියාගේ ඛේට මෙන් විෂ එකතැනකට ම සීමා නොවී, අන්නාසි පිටි මකුණු ඛේටයෙහි විෂ මුළු පැළෑටියෙහි ම පැතිරී යයි. මේ පිටි මකුණකු පළමුවෙන් යුෂ උරා බී දින 75ක් ඇතුළත ඒ විෂ හේතුවෙන් අන්නාසි ගස මඳ රත් රෝස පැහැයක් ගැහී මැලවී ගොස් ක්‍රමයෙන් මැරී යයි. පැළෑටිවල සාමාන්‍ය වශයෙන් දක්නට ලැබෙනුයේ ගෑනු සතුන්ය. ඔවුහු හැඬහුරුකමින් ඔවුන්ට සමාන පැටවුන් ඇති කරති. පිරිමි සතා ඉතා ම කුඩා ය. පියාපත් සහිතය. අන්නාසි පැළවලට මේ පිරිමි සතුන්ගෙන් හානියක් සිදු නොවේ.

මිරිස් කොළ කොඩ වීමේ වයිරස් රෝගය පතුරුවන සුදු මැස්සා

කෘමීන්ගෙන් පැළෑටිවලට සිදුවන තවත් හානියක් නම් රෝගී පැළෑටිවලින් නීරෝගී පැළෑටිවලට රෝග බෝ වීමයි. මිරිස් කොළවල හටගන්නා කොඩ රෝගය මෙකල අප රට පැළෑටිරෝග අතුරෙන් ප්‍රධාන තැනක් ගනී. රෝගය බෝවීමෙන් පසු කොළදාරය උඩු අතට නැමී වකුටු වී පැළෑටියේ වැඩීම බාල කෙරෙයි. කොළවල නාරටි සම්පූර්ණයෙන් ම විනිවිද පෙනී යයි. මිරිස් පැළෑටි ආශ්‍රයෙන් වෙසෙන්නාවූ ද ඒවා ආහාර කරගන්නාවූ ද යුෂ උරා බොන්නාවූ ද කීප වර්ගයක කෘමීන් ලංකාවේ ඇති නමුත් රෝගී පැළෑටිවලින් නීරෝගී පැළෑටිවලට මේ රෝගය බෝ කිරීමට පිළිවන්කම ඇත්තේ මේ සුදු මැස්සාට පමණකි. සුදු මැස්සා මිලිමීටර එකක් පමණ දිගැති ඉතා කුඩා කෘමියෙකි. ඌ සුදුවන් පිටිවලින් වැසීගත් කුඩා සලබයකු වැනිය. මිරිස් පැළය විද යුෂ උරා බීමෙන් ඌ ජිවත් වෙයි. මෙසේ යුෂ උරාගන්නා පැළෑටියකට මිරිස් කොළ කොඩකරන වයිරස් රෝගය වැලඳී තිබුණ හොත් කෘමියා ද විෂවත් වෙයි. අනතුරුව අනෙක් නිරෝගී මිරිස් පැළයකින් යුෂ ගන්නා විට ඊට ද රෝගය බෝ කිරීමට ඌට පුළුවන්කම ඇතිවේ.

ගබඩා කරන ලද ධාන්‍යවලට කෘමීන්ගෙන් ඇති වන හානිය

වගාවන්ගෙන් අස්වැන්න ලබාගත් පසු ධාන්‍ය වර්ග හෝ ඒවායින් සාදා ගන්නා පිටි ආදිය ප්‍රයෝජනයට ගන්නා තුරු ගබඩා කොට තිබෙන විට සමහර විනාශකාරී කෘමීන්ගෙන් ඒවාට බරපතළ හානි සිදුවිය හැක. මෙබඳු හානි පමුණුවන කෘමීන් සියල්ලන් ම පාහේ ප්‍රමාණයෙන් කුඩාය. කුරුමිණියන් හෝ සලබයන් හා ඔවුන්ගේ කීටයන් වන මොවුහු ධාන්‍ය කණිකාවන් විද ඒවායේ අඩංගු ආහාර ද්‍රව්‍ය සම්පුර්ණයෙන් හෝ බොහෝදුරට හෝ කා දමති. ඉන් පසු මේ ධාන්‍ය මිනිසාගේ හෝ සතුන්ගේ ආහාරයට නුසුදුසුය; බිත්තර ධාන්‍ය වශයෙන් ද වැඩකට නැත.

විශේෂයෙන් පිළියෙල කරන ලද භාණ්ඩවලට කෘමීන්ගෙන් ඇති වන හානි

රෙදි පිළී, කලාල, කඩදාසි, දැව, ලී බඩු වැනි ද්‍රව්‍යයන් කෘමීන්ගේ විනාශකාරී ක්‍රියාවන්ට පාත්‍ර වේ. කැරපොත්තන් හා කාවන් වැනි කෘමීහු රෙදිපිළී, කඩදාසි යනාදිය විනාශ කර දමති. නොයෙක් වර්ගවල ක්ෂුද්‍ර කුරුමිණියෝ ලී බඩු විදිමින් ඒවාට හානි කරති. ගොඩනැගිලි ආදියෙහි යොදනු ලබන ලීවැඩ හා දැව ආදිය විනාශ කරන වේයා නිවර්තන ප්‍රදේශවල සෑමතැන ම බහුලව දක්නට ලැබෙන නපුරු ම වසංගතයයි.

මිනිසාගේ හා හීලෑ සතුන්ගේ ජීවිත කෙරෙහි බලපාන කෘමීහු

මිනිසාගේ සෞඛ්‍යය හා ශුභසිද්ධිය කෙරෙහි කෘමීන් කිහිපදෙනෙක් හානිකර අයුරකින් බලපාති. එබඳු කෘමීන්ගෙන් මිනිසාට කෙළින් ම වේදනා හිරිහැර කරදර කරච්චල් ඇතිවිය හැක. එසේ නැතහොත් රෝගී අයකුගෙන් නීරෝගී අයකුට රෝග සම්ප්‍රේෂණය කිරීමෙන් අනියම් මඟකින් හෝ ඒ දෙමඟින් ම හෝ මේ කෘමීන් මිනිසාට විණ කරන්නට පුළුවන. තම මුළු ජිවිත කාලය ම මිනිසාගේ හිසේ ගත කරමින් ලේ උරා බොන උකුණා (බ.) මිනිසාට අපමණ හිරිහැරයකි. ඇතැම් විට ටයිපස් උණ වැනි රෝග උකුණන් විසින් සම්ප්‍රේෂණය කරනු ලැබේ. මිනිසාට හිරිහැර කරන තවත් කෘමියෙක් නම් ඇඳ මකුණා (බ.) ය. මිනිසාගේත් සතුන්ගේත් ශරීරයෙහි දක්නට ලැබෙන තවත් හානිකර කෘමියෙක් නම් මැක්කා (බ.) යි. බලු බළල් මී යන සතුන්ගේ ශරීරයෙහි සුලභව දක්නා මේ මැක්කෝ උන්ගේත් මිනිසාගේත් ලේ උරා බොමින් දැවිල්ල කැසිල්ල ඇතිකොට මහත් ගැහැට පමුණුවත්. භයංකර රෝගයක් වන මහාමාරිය (බ.) මිනිසාගෙන් මිනිසාට හෝ මීයන්ගෙන් මිනිසාට හෝ මැක්කන් විසින් සම්ප්‍රේෂණය කරනු ලැබීම උන්ගෙන් වන දරුණු ම විපතය. මිනිස් ජීවිතය කෙරෙහි බලපාන අනික් කෘමීහු නම් සාමාන්‍ය ගෙමැස්සන් හා මදුරුවෝය. උණසන්නිපාතය (බ.), අතීසාරය (බ.) හා ඇමීබා රෝගය (බ.) ඇතුළත් රෝග 20ක් පමණ ගෙමැස්සන් මගින් සම්ප්‍රේෂණය කෙරෙන බව සොයා ගෙන තිබේ. ශරීරය විද ලේ බීමෙන් ද මැලේරියාව (බ.), බරවා රෝගය (බ.) හා කහ උණ (බ.) වැනි රෝග සම්ප්‍රේෂණය කිරීමෙන් ද මදුරුවෝ මිනිසාට බරපතළ ලෙස හානි කරති.

හිරිහැර කිරීමෙන් හා රෝග සම්ප්‍රේෂණය කිරීමෙන් නොයෙක් කෘමීහු සතුන්ට ද බොහෝ හානි පමුණුවත්. මැස්සන් හා මැක්කන් ගව, අස්, එළු, බලු ආදි සතුන්ගේ ශරීර විද ලේ බීම එම සතුන්ගේ සෞඛ්‍යය පිරිහී ගොස් උන් දුර්වල වීමට හේතුවේ. ගවයන්ට වැලඳෙන ඇන්ත්රැක්ස් රෝගය (බ.) වැනි රෝග ද මැසි මදුරු ආදී කෘමීන් මගින් සම්ප්‍රේෂණය කරනු ලැබේ.

කෘමීන් නිසා ඇති වන අලාභ

ඉහත සඳහන් කළ පරිදි කෘමීන්ගේ ක්‍රියාවන් නිසා මිනිසාට නොයෙක් ආකාරයෙන් ඇති වන අලාභ අප්‍රමාණය. ලංකා වාසීන්ට කෘමීන්ගෙන් ඇතිවන අලාභ මෙතෙකැයි හරිහැටි ගණන් බලා නැති නමුත් වෙනත් රටවලින් මේ පිළිබඳ කරුණු ඉදිරිපත් කළ හැකිය. උදාහරණයක් දක්වතොත් 1940 සිට 1944 දක්වා අවුරුද්දක් පාසා එක්සත් ජනපදයේ පලතුරු වගාවන්ට සලබයකු නිසා ඇතිවුණු අලාභ රුපියල් කෝටි 12ක් පමණ විය. 1933 සිට 1944 දක්වා එක්තරා කෘමියකු නිසා කැලිෆෝනියාවේ දොඩම් වගාවට රුපියල් කෝටි 5ක පමණ අලාභ සිදු විය. ගව, එළු, බැටළු ආදි ඇති කරන සතුන්ට හානි කරන කෘමීන් නිසා එක්සත් ජනපදයට අවුරුද්දක් පාසා රුපියල් කෝටි 125ක් පමණ අලාභ වේ. කෘමීන්ගේ විනාශකාරී ක්‍රියාවන් නිසා මිනිසාගේ පරිශ්‍රමය කෙතෙක් දුරට අපතේ යා ද යනු එක්සත් ජනපදයට විඳ දරාගන්ට සිදු වූ මේ මහත් අලාභයන්ගෙන් පෙනී යයි.

කෘමීන් මැඩලීමේ ක්‍රම

කෘමීන් මැඩලන ක්‍රම කිහිපයක් දැන් සොයාගෙන තිබේ. මින් සමහරකින් එවේලේ ම වාගේ විශිෂ්ට ප්‍රතිඵල දක්නට ලැබේ. අනික් ක්‍රමවලින් ප්‍රතිඵල ලැබීමට කලක් ගත වන හෙයින් ඒවා කෘමීන් මැඩලීමේ කාර්‍ය්‍යයෙහි ලා කෙතෙක් දුරට සාර්ථක වී ඇද්දැයි තක්සේරු කර ගැනීම දුෂ්කරය. මේ විවිධ ක්‍රම පහත දැක්වෙන පරිදි වර්ග කළ හැකිය:

(1) යාන්ත්‍රික හා භෞතික ක්‍රම

අතින් ඇහිඳ දැමීම හා මුවා කිරීම මේ ක්‍රමවලට නිදසුන්ය. කෘමීන් හා බිත්තර අතින් ඇහිඳ විනාශ කිරීම කෘමීන් මැඩලීමේ සුපුරුදු ක්‍රමයකි. මැසි මදුරු ආදීන්ගේ පැමිණීම වැළැක්වීමට කම්බි දැල් වැනි ආවරණයක් යෙදීම ද සාමාන්‍යයෙන් දක්නට ලැබෙන්නකි. පලතුරු ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ඒවා මඩිස්සල් වැනි යමක් දමා මුවා කිරීම තවත් ක්‍රමයකි. ළපටි ගොයම් පැළවලට හානි කරන ගොයම් මැස්සන් දලඹුවන් ආදි කෘමීන් මැඩලනු පිණිස කෘත්‍රිම ජලගැල්මක් උපයෝගී කොට ගැනීම භෞතික ක්‍රමයකින් කෘමීන් මැඩලීමට නිදසුනකි.

(2) රෝපණ ක්‍රම

වගාව හා සම්බන්ධ ඒ ඒ කටයුතු කෘමීන්ගේ විනාශකාරී ක්‍රියාවන් වැළැක්වීමට හෝ අඩුකරලීමට ඉවහල් වන පරිදි උපයෝගි කොට ගැනීම ක්‍රමවල ලක්ෂණයයි. නිදසුනක් ලංකාවෙන් දැක්විය හැක. විශාල බිම් ප්‍රමාණයක එක ම වී ප්‍රභේදයක් එකවිට වැපිරීමෙන් ගොයම එකවිට ම පීදෙයි. එබඳු තත්වයක් ඇති කිරීමෙන් ගොයම් මැස්සාගේ විනාශකාරී ක්‍රියාවන් බොහෝදුරට අඩු කළ හැකිය. මක්නිසා ද යත් එක් බිම් යායක ගොයම් මැස්සා බෝ වී අනික් බිම් යායවලට පැතිරෙන්නට කලින් ඒවායේ කරල් පැසී ගොයම් මැස්සාගේ පහරට හසු නොවන තත්වයකට පැමිණෙන හෙයිනි. බෝග මාරු ක්‍රමය ද රෝපණ ක්‍රමවලින් එකකි. වගාවන්ගේ ප්‍රතිරෝධක ප්‍රභේදයන් යෙදීම ද කෘමීන් මැඩලීමට යොදනු ලබන තවත් රෝපණ ක්‍රමයකි.

(3) ජෛව පාලනය

කෘමීන් ගොදුරු කොට ගන්නා ක්ෂීරපායින්, කුරුල්ලන් හා උරගයන් ආදි සතුන් සමූහ වශයෙන් වගාවන් කරා ප්‍රවේශනය කිරීම ද උන්ගේ පැමිණීමට අනුබල දීම ද කෘත්‍රිම ලෙස උන් බෝ කිරීම ද කෘමීන් මැඩලීමේ ජෛව පාලන ක්‍රම අතුරෙන් ඉතා ම කාර්‍ය්‍යක්ෂම ක්‍රමය වේ. අනික් සතුන් මෙන් කෘමීහු ද වයිරස, බැක්ටීරියා, දිලීර ආදියෙන් හටගන්නා රෝගයන්ට ගොදුරුවනසුලු වෙත්. කෘමීන්ගේ මේ විවිධාකාර සතුරන් කෘමීන් මැඩලීමෙහි ලා මිනිසා විසින් එක්තරා ප්‍රමාණයකට උපයෝගී කොට ගෙන ඇත. කැලි‍ෆෝනියාවේ රනිල බෝගයන්ට හානි කරන දළඹු විශේෂයක් මැඩලීම පිණිස වයිරස රෝගයක් යොදා ඇත. ලංකාවේ පොල්ගස්වලට හානි කරන කුරුමිණියාගේ කම්බි පණුවා මැඩලීම පිණිස දිලීර රෝගයක් උපකාරී වන බව සොයා ගෙන තිබේ. තවත් හොඳ නිදසුනක් ලංකාවේ වාර්තාගතව ඇත. දළඹු අවස්ථාවේ දී තේ ගස්වල කොළවලට හානි කරන 'ටී ටෝට්‍රික්ස්' නමැති සලබයා බඹරකු වැනි පරපෝෂිතයකු සමූහ වශයෙන් බෝ කිරීමෙන් මැඩලන ලදි. පරපෝෂිතයාගේ බිජු දළඹුවාගේ ශරීරයෙහි දමනු ලැබේ. දළඹු ශරීරයෙහි බිහි වන ළපටි පරපෝෂිතයෝ දළඹුවා කා දමමින් ඌ මරාදමති. ලංකාවේ පොල්ගස්වලට හානි කරන දළඹුවන් හා කොරපොතු කෘමීහු ද මෙබඳු ජෛව ක්‍රම මගින් මැඩලනු ලැබෙත්.

(4) රසායනික ක්‍රම

කෘමීන් මැඩලීම සඳහා මුලින් ම යෙදූ රසායන ද්‍රව්‍ය වූයේ පයිරීත්‍රම් නිකටීන් හා රෝටෙනෝන් (rotenone) ය. මේවා ශාකවලින් නිෂ්පාදනය කර ගන්නා ද්‍රව්‍ය වේ. ආසනික් සංයෝග (බ.) වැනි සංශ්ලේෂක අකාබනික කෘමිනාශක ද්‍රව්‍ය (බ.) ඊට පසුව භාවිත කෙරිණි. කෘමීන්ට මේ ද්‍රව්‍යවලට වඩා විෂ සහිත වූ ඩී.ඩී.‍ටී. (බ.) නමැති රසායනික කෘමිනාශක ද්‍රව්‍යය 1936 දී ස්විට්සර්ලන්තයේ දී සොයා ගන්නා ලදි. ඉතා ප්‍රබල කෘමිනාශක ද්‍රව්‍ය යෙදීම මීට පසුව බොහෝ සෙයින් භාවිත විණි. කෘමිනාශක ද්‍රව්‍ය යෙදීමෙන් විනාශකාරී කෘමීන් මැඩලීමේ ක්‍රමය ඉතා සාර්ථක වී ඇත.

(5) ව්‍යවස්ථා පැනවීම

පිටරටවලින් රටකට වසංගත ප්‍රවේශනය වීම වැළකීම සඳහා ද රටේ ම ඇති උග්‍ර කෘෂිකර්ම වසංගත හා වෙනත් වසංගත මැඩපවත්වා ගැනීම සඳහා ද පනවන ලද අණපනත් හැම රටක ම ඇත. ලංකාවේ මේ අණපනත් දෙවර්ගය ම ශාක ආරක්ෂා පනත යටතේ පනවා තිබේ.

ඇතැම් කෘමීන් මිනිසාගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා යෙදීම

විනාශකාරී කෘමීන් මැඩලීම සඳහා පරපෝෂිතයන් වශයෙන් වෙනත් කෘමීන් යෙදීම ගැන කලින් කියන ලදි. තවත් කෘමීන් වර්ග තුනක් ද උන්ගේ වටිනා නිෂ්පාදන නිසා මිනිසාට ප්‍රයෝජනවත් වේ. ස්වාභාවික සේද නිෂ්පාදනය පිණිස අවශ්‍ය වන පට නූල් සාදන පට පණුවාත් රොඩු ශෙලැක් (වාර්නිස් වර්ගයක්) නිෂ්පාදනය කරන ලාක්ෂා කෘමියාත් මී ඉටි හා මී පැණි නිෂ්පාදනය කරන අතර ම මල් පරාගණයෙහි ලා වැදගත් වැඩ කොටසක් ඉටුකරන්නාවූ මීමැස්සාත් මේ කෘමීන් තිදෙනා වෙත්.

(කර්තෘ: එච්.ඊ. ප්‍රනාන්දු)

(සංස්කරණය: 1965)