දාහ රෝගය
ආයුර්වේදයෙහි දාහ රෝගය සත් වැදෑරුම් වේ. දාහය වනාහි අධික උෂ්ණය ප්‍රධාන කොට ඇති ව්‍යාධියකි. මෙය ජවරය ආදී බොහෝ රෝගයන්හි උපද්‍රව වශයෙන් සෑදේ. ශරීරයෙහි ලෙය අධික වූ කල්හි ද දාහය උපදනේ ය යනු ආයුර්වේද මතයයි. ඊට රක්තජ දාහයයි කියනු ලැබේ. රක්තජ දාහයෙන් පෙළෙන රෝගියාගේ ඇස්තවන් වෙයි. අවයවයන්හි ලේ ගඳ ඇති වේ.
පටුන
රක්තපූර්ණ කෝෂඨජ දාහය
පහර වැදීම් ආදියෙන් කොෂයට ලේ පිරුණු කල බිහිසුණු දාහයක් සෑදෙයි. රක්තපූර්ණ කෝෂඨජ දාහය කියනුයේ එහෙයිනි.
මද්‍යජ දාහය
අධික මද්‍යානය කරණ කෙටගෙන පිතකෝප වීමෙන් උපදනා දාහයට මද්‍යජ දාහයයි කියනු ලැබේ.
තෘෂ්ණානිරෝධජ දාහය
විපාසය වලක්වා ගැනීමෙන් උපදනා අග්‍රයට තෘෂ්ණ අග්‍රයයි කියනු ලැබේ.
ධාතුක්‍ෂයජ දාහය
රස රක්තාදී ධාතූන් ක්‍ෂය වීමෙන් හටගන්නා දාහයට ධාතුක්‍ෂයජ දාහයයි කියනු ලැබේ.
මර්මාහිඝාතජ දාහය
මස්තකය, හෘදය ආදී චර්‍ම ස්ථානයකට පහර වැදීමෙන් දාහයක් හට ගනී. ඊට මර්මාහිඝාතජ දාහයයි කියනු ලැබේ. මේ දාහය අසාධ්‍යයි. පිටතින් ශීතලය හා අභ්‍යන්තරයෙහි දැවිල්ල ඇති දාහය විශේෂයෙන් ම අසාධ්‍ය වේ.
උමතු රෝගය
බෙහෙවින් වැඩී කිපුණු වූ වාතාදී දෝෂයෝ නොමඟ ගොස් මදයක් ඇති කරත් ඊට උන්මාදයට හෙවත් උමතුව යයි කියනු ලැබේ. අවස්ථා භේදයෙන් උන්මාද රෝගයට නම් කරනු ලැබේ. මද කලකින් හටගෙන දරුණු තත්වයට නොගියා වූ උන්මාදයට මදය'යි කියනු ලැබේ.
උන්මාදයෙහි විදුකෘෂ්ට ලක්ෂණ
එකිනෙකට විරුද්ධ වූ අපථ්‍ය අපවිත්‍ර ආහාර වැළඳීම, දෙවතා ගුරු මව්පිය ආදී පූජ්‍ය තරයන්ගේ අවමන් කිරීම, ඉතා භයවි මහා ඉතා සතුටු වීම, හිත වියවුල් වීම යන කාරණයෝ උන්මාදයට හේතුවෙත්. සන්නිකෘෂ්ට හේතු වැඩුණු වුවතාදී දෝෂයෝ මනසෙහි ද පීඩා දීයෙන් ඇතිවන වෙනස. විෂ අනුභව කිරීම ආදියෙන් ද උන්මාද රෝගය සෑදේ.
උන්මාදයෙහි සම්ප්‍රාප්ති අල්ප වූ සත්ත්ව ගණය ඇති මිනිසාගේ විපරිත වූ වනාදී දොෂයන් හා හේතූන් කරණ කොට ගෙන මෙ ෂඨාවහ යමතීන් දූෂිත වැ මිනිසාගේ සිතවි කෘතභාවයට පමුණුවනු ලැබේ. උන්මාදයෙහි සාමාන්‍ය ලක්ෂණ - සිතේ වියවුල් බවහා නොසන්සුන්කමත් සාමාන්‍ය ලකුණු වෙයි.
වාතික උන්මාදයෙහි නිදාන හා සම්ප්‍රාප්ති
රවැ සිහිල් සහ ස්වල්ප භෝජනය විරෙචනය හා උපවාසය ධාතුහීනකම කරණ කොට ගෙන වාතය දූෂිතව සිහිය හා බුද්ධිය විනාශ වෙයි. රෝගියා සිනාසෙමින් ගී කියමින් නටයි. ඇතැම් විටක අතපය විහිඳුවමින් අඩයි. ශරීරය කෘශ වෙයි. ආහාරය දිරණ අවස්ථාවෙහි රෝගය උත්සන්න වෙයි.
පෛත්තිකොන්මාදයෙහි නිපුණතා සම්ප්‍රාප්ති
ගිජු වූ මිනිසා කටු දමල විදාහී උණුසුම් වුද, නොදිරන්නා වූ ද ආහාර ගැනීමෙන් පිතෙතා න්මාදය වැළඳේ. මේ උන්මාදයෙන් පෙළෙන රෝගියා නොඉවසන උඩඟු ස්වභාවක් දක්වයි. ඒ මේ අත පැන දුවමින් ක්‍රෝධයක් දක්වයි. ශීතල දෙය කෑමට හා සිහිල් තැන්වල සිටීමට කැමති වෙයි.
ශෛලෂ්මික උන්මාදයෙහි ලක්ෂණ
ස්වල්පයක් කථා කිරීම අරුචිය ස්ත්‍රීන්ට කැමැත්ත තනිව ඉන්නට කැමති වීම නීන්දයාම වමනය කෙල වැගිරීම, සම මුත්‍ර නෙත්‍ර නාස්කාදියෙහි සුදු පැහැයි ඇති වීම මෙහි ලකුණුයි. රෝගය නැගී සිටින්නේ ආහාර ගැනීමෙන් පසුවයි.
සානන්ංසාතික උන්මාදය දොෂත්‍රයට හිමි වූ ලකුණු මිශ්‍රව දක්නා ලැබේ.
මානසික උන්මාදය සොර සතුරු රාජ පුරුෂාදීන් විසින් බියගන්වනු ලැබීම. ධනය විනාශ වීම හා සිනෙහැති නැයන්ගේ විනාශය. බලාපොරෙත්තු කඩවීම ආදියෙන් සෑදේ.
විෂ ශරීර ගතවීමෙන් හටගන්නා උන්මාදයෙහි ඇස් රතු වෙයි. මුහුණු පලාවන් වෙයි. ඉන්ද්‍රියයන්ගේ ශක්තිය හීනවෙයි.
දේවාදීන්ගේ කෝපයෙන් උපදනා උන්මාදය
රෝගියා ගේ සියලු ක්‍රියාවෙම මනුෂය ගතිවලින් තොරවෙයි. අමාරවක් දිනයන්හි උමතුව අධික වෙයි.
අසුරයන්ගේ කෝපයෙන් උපදනා උන්මාදය
රෝගියා ඩහදියෙන් තෙත් වෙයි. දෙවියන්ට ගුරුන්ට බමුණන්ට පරිභව කරයි. නෙත් බමවා බලයි. නිතර කුපිත වූ ස්වභා ඇත්තේ ආහාර පානයන් නොගනී. ගන්ධර්‍ව කෝපයෙන් උපදනා උන්මාදය සතුටු ගති ඇතිවෙයි. වැලිතලාවන්හි විසීමට කැමති වෙයි. සංගීතයට හා මල් පැලදීමට කැමතිවෙයි. රෝගියා නටමින් සිනාසෙයි. යක්ෂග්‍රහ ස්නි. උන්මාදයෙහි. ඇස් තඹවන් වෙයි. රතු වස්ත්‍ර වලට කැමති වෙයි. ඉක්මනින් ඒ මේ අත පැන දුවයි. තේජස් ගතියක් පෙන්වයි. ස්වල්පයක් කථා කරයි.
පිතෘග්‍රහයන් ආවේශ වීමෙන් උපදනා උන්මාදය
මස්, තල, උක්සකුරු කිරිවර්‍ග ආදියට කැමති වෙයි.
නාග ග්‍රහ ජනිත උන්මාදය
සර්‍පයෙකු මෙන් බඩ ගායි. දිවෙන් තොල ලෙවකයි. නිතර කිපුණු ස්වභාවක් දක්වයි. ගිතෙල් මී පැණි කිරි ආදියට ප්‍රියංකර ය. රාක්ෂයයන්ගේ ආවේශයෙන් හෝ ග්‍රහණයෙන් උපදනා උන්මාදයෙහි ලේ මස් ආදිය කැමති වෙයි. සුරාවට ගිජුවෙයි. ලජ්ජා රහිත වෙයි. පිරිසිදුකම නොරුස්සයි. ඉතා රෞද්‍රගති පෙන්වයි. රාත්‍රීයේ ඇවිදියි.
විශ්‍රාමග්‍රහ ජනිත උන්මාදය
මෙහිලා රෝගියා නිරුවතින් දඟලයි. මිනිසුන්ට විරුද්ධව කථාකරයි. ඉතා අපවිත්‍ර වෙයි. ආහාරයට ඉතා ගිජුවෙයි. තැති ගනියි. හඬයි. වනයට දුවන්නට තැත් කරයි.
දෙවග්‍රහාදීන්ගේ ආවේශ කාල
දෙවියෝ පසළොස්වක් දිනයෙහිද අසුරයෝ සන්ධ්‍යා කාලයෙහිද ගන්ධර්‍වයෝ අටවක් දිනයෙහිද යක්ෂයෝ පැලවිය දිනයෙහි ද පිතෘ දෙවියෝ අමාවක් දවසේ ද නාගයෝ පඤචමි තීර්‍ථයෙහි ද රාකෂයෝ තුදුස්වක් දිනයෙහි ද මිනිසුන්ට ආවෙශ වෙති. භාව ප්‍රකාශයෙන් ගන්නා ලදි.
(කර්තෘ: පී.ඇම්.පී. අභයසිංහ)
(සංස්කරණය නොකළ)
