මුත්‍රාඝාත නිදානය
(මුත්‍රා පිළිබඳ රෝගය). මුත්‍රාඝාතය ද ප්‍රමේහ උපදනා ක්‍ෂෙත්‍රය ඇසුරු කොට උපදනේ ය. වස්තිය හෙවත් මුත්‍රාශය, මුත්‍රාශයේ මුදුන, ලිංගය, කටිය, වෘෂණ හෙවත් අණ්ඩ කෝෂමය සහ ගුදය ද එකිනෙකට ගැටී පවත්නාහ. එසේ හෙයින් මේ සියල්ල ම ගුදායථි විවරය ඇසුරු කෙරෙත් යනු ආයුර්වේද මතයයි. වස්ථියෙහි අධෝභාගය සිසාරා හතරවටින් සියුම්වූ මුත්‍රාවාහි ශිරා මුඛවලින් මුත්‍රාශය පුරා සිටියි. ඒ ශිරා මුඛවලින් ම ප්‍රකපිත දෝෂයෝ ද අභ්‍යන්තරයට වැදගනිත්. ඒ කරන කොට ගෙන විංශති ප්‍රකාර වූ මුත්‍රාඝාතය හා ප්‍රමේහ රෝගයත් උපදනා බව කියනු ලැබේ.
වාතජ මුත්‍රාඝාත රෝගියා වරින්වර ටික ටික මුත්‍ර පහකරයි. වස්තිය (මුත්‍රාශය) චංක්‍ෂණය හා ලිංගයෙහි ද වේදනා ඇති වේ. පිත්තජ මුත්‍රාඝාතයේ කසාවන් සහ රත් පැහැ මුත්‍රදාහ වේදනා සහිතව නිකුත් වෙයි. කඵජ මුත්‍රාඝාතයෙහි මුත්‍රාවල දුල්ව බැ‍ඳෙයි. එහෙයින් ම සතිය හා ලිංගයෙහි බර බව හා ඉදිමීම ඇති වන්නේ ය. ත්‍රිදෝෂජ මුත්‍රාඝාතයෙහි වාතාදී ත්‍රිදෝෂයන් ම ඇයත් උපද්‍රව සමූහය ඇති වේ. අශමරී නිදාන කුපිත වූ වාතය යම් විටක වහති මුඛය අවුරා මුත්‍රා පමණක් හෝ පිත් සහිත මුත්‍ර ය. කිසිවිටක සෙම් සහිත මුත්‍රය ශුක්‍රය සමඟ වියලේ ද ඒ කරණ කොට ගෙන අතිදරුණු අශමරී රෝගය උපදනේ ය. අශමරි ප්‍රභෙදයන් අනුව එකිනෙකට භයංකාර ය. මුත්‍රාශ්මරි ඝෝරයි, පිත්තාශ්මරී ඝොර කරයි. ශ්ලේෂ්මාශ්මරී ඝොරතමයි. ශුක්‍රාශ්මරී සියල්ලට වඩා අතිඝොරතම ද වේ. වාතය විසින් වියලන ලද්දේ ගවයාගේ පිත යම් සේ ගෝරෝ වන බවට පෙරළේ ද අශ්මරී රෝගය ද එවැනි ය. සියලු ම අශ්මරීහු සෙම ඇසුරු කොට සෑදෙත්. අශ්මරීරෝගයෙහි පූර්‍ව ලක්‍ෂණය නම්, මුත්‍රාශය පිම්බීම නොහොත් පුරවා දැමීම, වස්තිය අවට වේදනාව, මුත්‍රයෙහි එළු ගඳ මුත්‍ර කෘමුජය හෙවත් දුකසේ මුත්‍ර කිරීම, උණ හා අරුචිය යන මේ තුසවූවයෝ ය. නාභිය සේවනිය හෙවත් ගුද පෙදෙසේ පටන් අණ්ඩ කොෂයෙහි පහත් තැන දක්වා මූට්ටුවක් හෝ පිහිටා ඇති කොටස හා වස්තියෙහි මුදුන යයි කියැවෙන නාභියෙත් පහත් භාගයෙහි වේදනා ඇති වීම සාමාන්‍ය ලකුණු ය. අශ්මරි හේතුවෙන් මුත්‍රාමාර්ගය ඇහිරීම නිසා මුත්‍රාවාහිනී වැගිරෙයි. මුත්‍රා මාර්ගයේ අශ්මරින් වැහැර වූ කළ පැහැදිලි මුත්‍ර පිට වේ. ඇත්, අස් ආදී යාගයන්හි නැගී යාමෙන් අශ්මරින් මැදි මුත්‍රමගෙහි තුවාල ඇති වේ. ඒ කරණ කොට ගෙන මුත්‍රා වේදනා සහිත ව ලෙය මිශ්‍ර වූ මුත්‍ර පිට වේ. වාතජ අශ්වර් ලක්‍ෂණ මිත්තා බොහෝ වේදනාවෙන් පෙළෙයි. දත් සැපීම කම්පනය හා ලිංගය හා නාභිය පිරිමදියි. වරින් වර මුත්‍ර බින්දු හෙලයි. මුත්‍ර කරන විට වාතය සමඟ මල පිට වේ. වාතය අශ්මරි ගල් කටු වැනි වූ සියුම් කුඩු සහිත ය.
පිත්තජ අශ්මරි ලක්‍ෂණ
මුත්‍රාශයෙහි දැවිල්ල හා පැසුණු වණයක් මෙන් සන්තාපය ඇති වේ. අශ්මරින්ගේ අයුරු බදුල්ල ඇටයකට සමානය රතු පසාවන් හෝ කළු පැහැයෙන් යුක්ත ය.
කළුජ අශ්මරි ලක්‍ෂණ
වස්තියෙහි ඉඳිකටුවලින් ඇන්නාක් මෙන් වේදනා ඇති වේ. අශ්මරි කැටය අනිත් අශ්මරින්ට වඩා විශාල ය, මෘදු ය. මධු වර්ණයෙන්, සුදු පැහැයෙන් යුක්ත වේ. මේ දැක්වුණු ත්‍රිවිධ අශ්මරිහු ම වැඩි වශයෙන් බාලයන්ට සෑදේ යයි කියනු ලැබේ. ඊට කරුණු වන්නේ රෝග නිදානයට අයත් ආහාර පානයන් බහුල වශයෙන් ගැනීමයි. එහෙත් බාලයාට සෑදෙන අශ්මරිය ඉතා කුඩා බැවින් පහසුවෙන් අස්කළ හැකි වේ. ආයුර්වේදයෙහි දැක්වෙන වඩිශ ආදි ශාස්ත්‍රයන් යෙදීමේ නිතැතින් ම ඉවත් කළ හැකි වන බව අශ්ටාංග හෘදය සංහිතාවෙහි දැක්වේ.
ශුක්‍රාශ්මරී ලක්‍ෂණ
ගලාගෙන එන ශුක්‍රවේගය වැළැක්වීම කරණ කොට ගෙන වයස්ගත මිනිසුන්ට ශුක්‍රාශ්මරි රෝගය වැළදේ. බාලයන්ට එය නොසෑදේ. කාමුක උත්තේනයෙන් වාතය තෙම ගිලිහුණු ශුක්‍රය වායු කොෂය හෙවත් සවති මුඛයට පමුණුවා වියලවයි. ඒ ශුක්‍රයට ශුක්‍රාශ්මරී යයි කියනු ලැබේ. වස්ති (මුත්‍රාශය) ප්‍රදෙශයෙහි වේදනාව මුත්‍රාකෘච්ජු ය. කොෂ මයෙහි ඉදිමීම ද වෙයි. ශුක්‍රාශ්මරි සැදුනු කෙනෙහි ම ශුක්‍රය එතැනට අවුත් අශ්මරියට එක් වෙයි. අශ්මරිය තිබෙන තැන මිරිකීමෙන් වාතය විසින් එය සියුම් කොටස්වලට බෙදනු ලැබේ. වැසිනි පුහුරු වැනි වේ. (ශර්කරා) වාතය අනුලෝම වූකල ඒ ශර්කරාවන් මුත්‍ර සමඟ පිට වේ. වාතය ප්‍රතිලෝම හෙවත් උඩුකුරු වූ කළ ශර්කරා අතර මග මුත්‍රයෙහි බැ‍ඳේ. එකල වාතයෙහි අනුලොම කාර්යය වැලකේ.
වාතවස්ති ලක්‍ෂණ
මුත්‍රා වේගය දරා සිටින මිනිසාගේ වස්ති ගත වායුව කිපී වසත් මුඛය අවුරයි. ඒ හේතු කොට ගෙන මුත්‍ර පිටවිය නොහැකි ව බැඳී වේදනා සහ කැසිලි උපදවයි. මීට වාත වස්ති යයි කියනු ලැබේ. ඇතැම් විට කිපියා වූ වාතය තෙම වස්ථිය තිබෙන තැනින් උඩුකුරු ව ගර්‍භයක් මෙන් ම මහත් කොට විකෘතියට පත් කරයි. එය චංචල කරමින් වේදනා සහ දාන අත්කරනුයේ මුත්‍ර බින්දු බින්දු ලෙසින් වගුරුවයි. නමුත් මුත්‍රාශය මිරිකා එවූ කළ මුත්‍රා ධාරාවන් පිටවේ. මේ දැක්වුණු දෙවැනි වතාව සතිය පළමු ලක්‍ෂණවලින් දැක්වුණු එකට වඩා දරුණු ය. කෘම්ජ්‍රභධ්‍ය ද වේ.
වාත ෂඨිලා
කුපිත වූ වාතය මල මාර්ගය හා වස්තිය තුළ හැසිරෙමින් ඒ ස්ථානයෙහි ස්ථිර වූ ද උඩට මතු වූ ද අෂ්ඨිලාවක් වැනි ග්‍රන්‍ථයක් උපදවයි. ඔට වාත ෂටිලයයි කියනු ලැබේ. වාතා ෂඨිලායෙහි රෝගියාට බඩ පිපිම, මල, මුත්‍ර, අනුලොම යන මොවුන්ගේ අවරෝධය හෙවත් ඇවිරීම ඇති වේ. (අඩස්සිය) අෂ්ඨිල යනු උප්තරා පථයෙහි තිබෙන වටකුරු වූ ගල් වර්‍ගයකට කියන නමකි.
වාතකුණ්ඩලිකා
කුපිත වූ වායුව කලඹා දෝෂ දේශාදියෙහි විකෘතියෙන් වස්ථිය තුළ කුණ්ටලාකාරයෙන් භ්‍රමණය වේ. ඊට වාත කුණ්ඩලිකා යයි කියනු ලැබේ. වස්ථියෙහි තියුණු වේදනාව තද බව උඩට ඇඹරවෙන පීඩාව හා බර බව ද මලපහ වන විට ස්වල්ප වශයෙන් මුත්‍ර නිකුත් වීම ද වාත කුණුඩලිකාවෙහි උපද්‍රවයෝ ය.
මූත්‍රාතීත
මුත්‍රවේගය බොහෝ වෙලාවක් දරාගන සිටීමෙන් මුත්‍ර නිකුත්වීම වැලකේ. නොහොත් මුත්‍ර ටික ටික වේදනා සහිතව නිකුත් වේ. මේ ආබාධයට මුත්‍රාතීත යයි කියත්.
මුත්‍රජඨර
මුත්‍රවෙගය වලක්වා සිටීමෙන් කිපුනාවූ වාතය මුත්‍ර උඩකුරු කොට නාභියෙන් පහත් කොටසෙහි පුරවයි. එවිට තියුණු වේදනාව, ආහාර නොපැසීම, මලබද්ධය යන උපද්‍රවයන් ඇති කරයි. කිපිනා වූ දෝෂයෝ නොහොත් හුදෙක් වාතය මුත්‍ර ද්වාරය අවුරා සිටීමෙන් මුත්‍රබද්ධ ඇතිවනුයේ වරින්වර වේදනා සහිත ව මුත්‍රා ස්වල්පය බැගින් නිකුත් වේ. මුත්‍රොත්‍යයඨහ යයි කියනු ලැබේ.
මුත්‍ර ග්‍රන්ථි
වස්ති මුඛය මැද ගොලාකාර වූ අශ්මරියක් මෙසන් වෙදනා සහිත ග්‍රන්ථියක් සැදේ. එවිට අශ්මරි රෝගයට සමාන වූ උපද්‍රවයන් ගෙන් පෙළෙයි.
මුත්‍රශුක්‍ර
මුත්‍ර වේගය තිබිය දී ම මිනිසා සත්‍රි සංගමයෙහි යෙදුණ කළ ශුක්‍රය වාතය විසින් නොමගට හරවා උඩුකරු ව ගෙනයයි. ඒ කරණ කොට ගෙන මුත්‍ර කිරීමට පෙරදී හෝ පසුව භස්ම, (අලු) මිශ්‍රිත ජලයමෙන් ශුක්‍රය මුත්‍ර පිටවේ.
විඩ් විඝාත
රළු වුව ද දුබල වූ ද මිනිසාගේ කුපිත වායුව ඵල පිඩු කොට යම් විටක මුත්‍ර ස්‍රොතය කරා ගෙන යයි ද ඒ කරණ කොට ගෙන මල මිශ්‍ර වූ මල ගඳ ඇති මුත්‍ර වගුරුවයි.
උෂ්ණ වාත
බෙහෙවින් වෙහෙසීම, තියුණු උෂ්ණ විර්‍ය්‍ය ඇති ආහාර පානයන් ගැනීම, ගමන් විඩාව, අධික අවුරුදු උත්සවවල දී යනාදිය හේතු කොට ගෙන වැඩුනා වූ පිත වාතය විසින් විකෘතියට පත් කරනු ලැබ කසාවන් හෝ රත් පැහැපත් වූ ද උණුසුම් වූ ද මුත්‍ර ඉතා අපහසුවෙන් වරින් වර නිකුත් කරයි. විස්තීය ලිංගය යන මේ තැන් අගයෙන් හා වේදනාවෙන් යුක්ත කරයි. මීට ඌෂ්ණ වාත යයි කියනු ලැබේ.
මුත්‍ර ක්‍ෂය
රළු සහ කලාන්තගතියෙන් යුත් මිනිසාගේ වස්ති ගත වූ කුපිත වාතය හා පිත විසින් මුත්‍ර බෙහෙවින් අඩු කරනු ලැබේ. වෙදනාවෙන් හා අභයෙන් යුක්ත වූයේ රෝග යයි මුත්‍රක්‍ෂයයි කියනු ලැබේ.
මුත්‍රසන්ද
මුදින් පිත හෝ සෙම නොහොත් පිත හා සෙම යන දෙක ප්‍රබල වූ වාතය විසින් පෙළිම කරණ කොට ගෙන මුත්‍ර ඝන බවට පත් වේ. එසේම, කසාවන් රතුවන් හෝ සුදු පැහැයෙන් යුත් මුත්‍ර ඉතා අපහසුවෙන් වගුරුවයි. මුත්‍ර කරන විට දාහය ඇති වේ. මුත්‍ර වියලුනු විට ගොරෝචන වර්ණයෙන් හෝ සක්සුණු පාටින් යුක්ත ය. (තද කසාවන් හෝ සුදු පැහැයෙන් යයි කිවයුතු වේ.) මේ රෝගයට මුත්‍රසාද යයි කියනු ලැබේ.
මුත්‍ර පිළිබඳ ඉතිරි විස්තරයන් ප්‍රමේහ රෝගයට අයත් වෙයි.
(කර්තෘ: පී.ඇම්.පී. අභයසිංහ)
(සංස්කරණය නොකළ)
