සන්නිපාතය
සන්නිපාතය වනාහී කිහිපයක නොහොත් සමූහයකගේ එක් වීම ය. රෝගයන් පිළිබඳ වූ කලී වාත, පිත්ත, ශ්ලේෂ්ම යන දෝෂ ත්‍රයෙහි එක්වීමට සන්නිපාත යැයි කියනු ලැබේ. ජ්වරයේ පටන් සියලු ම රෝගයන්හි ද දෝෂත්‍රය ම එකතු වී බල පැවැත්වෙන අවස්ථාවට සන්නිපාත යයි කියනු ලැබේ. ප්‍රකට වශයෙන් ජ්වරයන් පිළිබඳ වූ සන්නිතපාතය රෝග විනිශ්චයේ දී ප්‍රධාන කොටැ විස්තර වන්නේය. වා, පිත්, සෙම් යන තුන්දොස් වෙන් වෙන් වශයෙන් ප්‍රකෝපයට පත් වූ කලැ පවත්නා උපද්‍රවයත් තුන්දොස ම කිපී සන්නිපාත වැ කලැ දොස් තුනෙහි වෙන වෙන ම පැවතුණු උපද්‍රව සමුහය ම එක තැන බලපැවැත්වෙන්නේ සන්නිපාත වූ කල්හි ය.
සාමාන්‍ය සන්නිපාත ජ්වරයෙහි ලක්ෂණ මාධව නිධානයෙහි දක්වා ඇත්තේ මෙසේ ය. සන්නිපාත ජ්වරයෙහි ලකුණු විසින් කෙණෙහි දාහය සහ ශීත ඇති වනුයේ ඇට සන්ධිස්ථාන හිස රුජා ද දෙක කැ නාද සහිත ව රුජා ඇති වීම ද උගුර බැවකින් ආවෘතයේ කැසීම් ඇති වන්නේ ය. දිව ගෙරි දිවක් සේ ගොර සැඩිබැරව් වූ ස්පර්ශ ඇති වේ. අතපය එලීම, ඇස්වල වැදී කදුළු ගැලීම ආදී උපද්‍රව සහිත වන්නේ සන්නිපාත ජ්වරයෙහි ය.
මෙසේම ජ්වරයට අදාළ වූ සන්නිපාත දහතුනක් ත්‍රයෝදශ සන්නිපාත නමින් හංසරාජනිධානයෙහි විස්තර වන්නාහ. එනම් සන්ධිග සන්නිපාතය, අංතක සන්නිපාතය, රුග්දාහ සන්නිපාතය, චිත්ත විභ්‍රම සන්නිපාතය, ශිතාංග සන්නිපාතය, තන්ද්‍රික සන්නිපාතය, කංඨකුබජ සන්නිපාතය, කර්ණක සන්නිපාතය, භුග්නනේත්‍ර සන්නිපාතය, රක‍්තපඨවී සන්නිපාතය, ප්‍රලාපන සන්නිපාතය යන මේවා ය. එක් එක් සන්න්පාතය පවත්නා සීමාව:- සන්ධිකය දවස් හතයි. අන්තකය දවස් දහයයි. රුග්දාහය දවස් විස්සයි. චිත්ත විභ්‍රමයට දවස් අටයි. ශිතාංගයට පසළොස් දිනයි. තන්ද්‍රිකයට දවස් විසිපහයි. කණ්ඨක ව්‍රජයට තෙලෙස් දිනයි කරණකයට මාස තුනයි. භුග්න නේත්‍රයට අට දවසයි. රක‍්තෂෂ්ඨිවිෂට දස දිනයි. ප්‍රලාපයට දවස් දහයයි. ජිහ්වකයට සොළොස් දිනයි. අභින්‍යාසයට දස දිනයි. මාධවනිධානයෙහි දැක්වෙන නමක් නොමැති සන්නිපාතයට සීමා තුනක්, සත්දවස - දසදවස - දෙළොස්දවස වශයෙන් සීමාවල් තුළ සන්නිපාතය අඩු නූනොත් අසාධ්‍යයි කියනු ලැබේ. යට දැක්වූ ත්‍රයෝදශ සන්නිපාත අතුරෙන් සාධ්‍ය සහ අසාධ්‍යයෝ වෙසෙසින් සඳහන් වේ. සන්ධික, තන්ද්‍රික, කර්ණික, කංඨකුබ්ජ, ජිව්හක, චිත්තවිභ්‍රම යන සය සාධ්‍යයෝ වෙති. ඉතිරි සත මාරක හෙවත් රෝගියාට මරණය පමුණුවන්නාහ. යථා ක්‍රමයෙන් සන්නිපාත ලක්ෂණ දක්වනු ලැබේ.
පටුන
සන්ධික ලක්ෂණ
තුන් දොස් කීපීමෙන් උපදනා සන්ධික සන්නිපාතයෙහි සන්ධිස්ථානයන්හි පීඩා ඇති වෙයි. මුඛය වේලීම හා උලින් අනින්නාක් වැනි රුජා ඇති වේ. භ්‍රමය හා දුබල බවත් නින්ද නැති වීමත් අතිශයින් තන්ද්‍රාව හා පිපාසයත් තොල් පැසීම, අරුචිය, දාහය සහ කැස්ස ද ඇති වේ.
අන්තක සන්නිපාතය
අවයව බිඳුනාක් වැනි වේදනාව, භ්‍රමය, වෙව්ලීම, වෙසෙසින් හිස වෙව්ලීම, කැසීම හා ඇඬීම ද, නන්දෙඩීම හා සන්තාපය සහ හික්කාව ද ඇති වනුයේ අසාධ්‍ය යයි ද කියනු ද කියනු ලැබේ.
චිත්තවිභ්‍රම සන්නිපාතය
සිහි මුලාවෙන් හඬයි. විකල බවට පත්වෙයි. ශෝකයක් දක්වමින් පිබියි. මත් ව වැනෙමින් ගී ගයයි. සන්තාපයෙන් යුක්ත වූයේ දොඩවයි. මේ සන්නිපාතය දුස්සාධ්‍යයයි.
රුග්දාහ සන්නිපාතය
ශුල උපද්‍රව ඇත්තේ දරුණු බියක් දක්වයි. අත්පා ආදී අවයව ශීතල වෙයි. දිවෙහි කටු මතු වුණා මේ නවෙයි. භ්‍රමය හා විල බැවින් යුක්ත වේ. උගුරේ වියැලීම හා වේදනාව ඇති වේ. ශ්වාසය හා කැස්සත් නිතර පිපාසයත් වන්නේ ය. සන්තාපය හා විඩා ඇත්තේ දෙඩවිල්ලෙන් හඬා වැටෙයි.
ශීතාංග සන්නිපාතය
මුඛ ශරීරය ශිත වේ. ලොම ඩැහැ ගනී. ශ්වාස කැස්ස ඇති වේ. බෙහෙවින් වැහැරුණේ මූර්ජා වේ. අතීසාරයෙන් පෙළෙයි. වමන වනුයේ හිස සැලීම ද කරයි. මේ සන්නිපාතය ද අසාධ්‍යයි.
තන්ද්‍රික සන්නිපාතය
උගුර කැසීම, පිපාසය, අරුචිය හා විඩාව ද ඇතිවේ. කන් දෙකේ වේදනාව, දිව පලාවන් බව, කටු සහිත වීම, තන්ද්‍රාව, අතීසාරය, සන්තාපය, සෙම් උපද්‍රව වේදනා, අධික ස්වාශය හා කැස්ස ද ඇති වේ.
කණ්ඨකව්‍රජ සන්නිපාතය
උගුර හිර වුණා සේ දැනේ. හනු තදවීම මූර්ජාවත් එය අඩු වූ කල දෙඩවිල්ලත් උණ හා වෙව්ලීමත් දාහය, මෝහය හා හිස රුදාව ද උපදනේ ය.
කර්ණක සන්නිපාතය
කණැ දෙපස බොහෝ ග්‍රන්ථි සෑදීම, උඟුරේ දරුණු පීඩාව, ගිලන් බව ශ්වාසය කෙළ වැගීරීම, වමන, ගොත ගැසීම, උඟුර සෙමෙන් ආවෘත වීම, මුර්ඡාව, කම්පය හා නන් දෙඩීම, ඇඟ වැහැරීම හා වේදනාව, දැවිල්ල හා කැස්සත් ඇත් වන්නේ ය.
භූග්නනේත්‍ර සන්නිපාතය
සිහි නොමැතිවීම හා ඇස් ගිලීම, භ්‍රමය, පව්රය, කම්පය, ශ්වාසය, කාසය හා නන් දෙඩවිල්ල, කෙළ ගැලීම හා පිපාසය ද වන්නේ ය.
රක්‍තපඨවි සන්නිපාතය
වමනය, ලෙය කාරා දැමීම, දිව කළු වීම, කාසශ්වාසය, උග්‍ර වූ දැවිල්ල සහිත මණ්ඩල ඇතිවීම, සඥානාශය, බඩ පිපීම, පිපාසය සනික වැටේ සන්නිපාතය අසාධ්‍ය යයි කියනු ලැබේ.
ප්‍රලාපී සන්නිපාතය
ස්වරය, තාපය, ඇඟ වෙව්ලීම, ශෝකී ස්භාවය, සංඥානාසයන හා නන් දෙඩීම, ශිර: කම්පය, මෝහය, අනිද්‍රාව, දාහය ද ඇති වන්නේ ය.
ජිහ්වක සන්නිපාතය
දිවෙහි කටු මෙන් මාංසාඞ්කුර නැගීම, අධික වැ ශ්වාසය, ගොලුබව, රාත්‍රියෙහි නින්ද නැතිවීම, පිපාසය හා බිහිරිය, ඉතා දුබල බව, ළමැද දෑලවර නාසය තොල් යන මේ තැන් ඉදිමීම, සිහිසන් නැතිකම හා ශරීරයේ විවිධ රුජා ද ඇති වන්නේ ය.
අභින්‍යාස සන්නිපාතය
අතිනිද්‍රාව, පිපාසය, ජ්වරය, පාද දාහය, ඇඟ වෙව්ලීම, බෙහෙවින් මුලාබව, ශ්වාසය හා කැස්ස, ක්‍රියවන්හි අලසබව හා දෝෂත්‍රයට ම අයත් උපද්‍රවයන් ද පහළවන්නේ ය. මේ දැක්වූ සන්නිපාත සියල්ල ම මෙකල දක්නට ලැබෙන්නේ කලාතුරකින් ය. මේ අවදියෙහි උණ සන්නිපාතය නමින් සංක්‍රාමක රෝගයක් ද සෑදේ. එය දරුණු ය. නිව්මෝනියා නමින් පෙණහැලි සහ ශ්වාසයන්ත්‍රය ඇසුරු කොට සෑදෙන සෙම ප්‍රධාන වූ සන්නිපාත රෝගයට සිද්ධාන්තනිදානයෙහි ශ්වසනක ජ්වරයයි නම් කැර තිබේ. සන්නිපාතයන්ගේ විවිධ ලකුණු සහිත විවිධත්වය, කාලගුණය හා සමාජයෙහි ආහාර විහරණයන් අනුව ම ඇති වන නියාව පෙනි යයි. මේ දැක්වුණු සන්නිපාතයන්ගේ ලකුණු ද මිශ්‍ර වැ සන්නි හෙවත් සන්නිපාත දහඅටක් දහඅට සන්නිය නමින් දේශීය වෛද්‍ය ග්‍රන්ථවල සඳහන් වේ. එය අන් තැනක විස්තර වන්නේ ය.
(කර්තෘ: පී.ඇම්.පී. අභයසිංහ: 1964)
(සංස්කරණය නොකළ)
