අන්තූරියුම්

(ඇන්තූරියම් – Anthurium). අරාසේ (බ.) කුලයට අයත් වූ මෙය නිවර්තන ප්‍රදේශවල වැවෙන ඉතා ශෝභන ශාක ගණයකි. මේ ශාකවල කඳන් විවිධය. මේවා බිම දුවන කඳන් හෝ ආරෝහක කඳන් හෝ ඇළව පිහිටියාවූ කඳන් හෝ විය හැකිය. කොළවල ප්‍රමාණයත් හැඩයත් විවිධය. නාරටි වින්‍යාසය ජාලාභ (reticulate) ය. මැද නාරටිය ඉතා පැහැදිලිය. සාමාන්‍යයෙන් අන්තූරියුම් මල කියා භාවිත කරනු ලබන්නේ තනි පුෂ්පයකට නොව පුෂ්ප මංජරියකටය. කොළපුවක් (spathe) සහිත ඡද ශුකියක (spadix) ද්වි ලිංගික මල් බොහොමයක් තිබේ. බොහෝ විට කොළපුව හා ඡද ශූකිය ඉතා ලක්ෂණය. මලක පරිපුෂ්පය (perianth) කොටස් සතරකින් යුක්තය. රේණු 4කි. ඩිම්බ කෝෂය (ovary) ද්විකෝෂ්ඨීය (bilocular) ය. ඵලය බදරියකි (berry).

පැළෑටි හෝ ආරෝහක ශාක වූ විශේෂ 600ක් පමණ අන්තූරියුම් ගණයෙහි අඩංගු වේ. මේ ශාක බොහොමයක් වැවෙන්නේ දකුණු ඇමෙරිකාවේ උෂ්ණය ඇති මධ්‍යම ප්‍රදේශවලයි. ලංකාවේ වවනු ලබන අන්තූරියුම් විශේෂ සියල්ල ම පිට රටවලින් ගෙනෙන ලද ඒවාය. අන්තූරියුම් විශේෂ ඉක්මනින් වැඩි වන බව පෙනේ. 1893 දී වාර්තා වී තිබුණේ අන්තූරියුම් විශේෂ 213ක් පමණකි. දැන් විශේෂ 578ක් පමණ වාර්තා වී තිබේ. මේ හැර වෙනත් ප්‍රභේද කීපයක් ද ඇත. වටිනා ශාක ඇති ඕනෑ ම උද්‍යානයක අන්තූරියුම් විශේෂ කිහිපයක් තිබිය යුතුය. මේ අන්තූරියුම් ශාක වවනු ලබන්නේ ඒවායේ ලක්ෂණ කොළපු හා ඡද ශූකි (පුෂ්ප මංජරි) නිසා හෝ ඒවායේ ශෝභන කොළ නිසා හෝ විය හැකිය.

අ. ක්‍රිස්ටලිනුම් (A. crystallinum). අ. වරොක්වෙයානුම් (A. warocqueanum) හා අ. ස්ප්ලෙන්ඩිඩුම් (A. splendidum) ආදිය ඒවායේ ශෝභන කොළ නිසා වවනු ලබන විශේෂ කීපයකි. මේ විශේෂවලත් මල් හටගන්නා නමුදු ඒ මල් ඒසා අලංකාර නැත. බොහෝ අන්තූරියුම් විශේෂවල ලක්ෂණ කොළපු හා ඡද ශූකි තිබේ. අ. අන්ඩ්රෙයානුම්වල (A. andreanum) කොළපුව තද රතු පාටය. ඡද ශූකිය ඇත්දත් පාටය. අ. කානෙයුම්වල (A. carneum) කොළපුව ළා රෝසපාටය. ඡද ශූකිය රෝසපාටය. අ. ගන්ඩවෙන්ස්වල (A. gandavense) කොළපුව සුදුපාටය. ඡද ශූකිය රෝසපාටට හුරු දම්පාටය. අ. එලෙගන්ස්වල (A. elegans) කොළපුව කොළපාටය. ඡද ශූකිය කොළපාට හෝ තද දම්පාට හෝ විය හැකිය. අ. ඕර්නාටුම්වල (A. ornatum) කොළපුව දම්පාටය. ඡද ශූකියත් දම්පාටය.

සියලු අන්තූරියුම් විශේෂ තෙතමනයට කැමැති ශාකයෝය. තෙතමන සහිත වායුගුණයත් පීට් (බ.) හෝ දිරාපත් වූ මල් සහ කොළ ආදිය අඩංගු පසත් තිබෙන කල අන්තූරියුම් පැළෑටිවල පිට පිට ම මල් පිපේ. සෑම කොළ කක්ෂයක ම මලක් හටගනී. මේ ළඟ ම පහළින් මුලක් සෑදේ. අන්තූරියුම් පැළෑටියක කඳ පෝච්චියෙන් ඉහළට වැඩී ඇත්නම්, එහි ක‍ඳේ තිබෙන මුල් වැසෙන්නට පීට් හෝ දිරාපත් වූ මුල් හෝ කොළ සහිත පස් හෝ දැමිය යුතුයි. නැතහොත් පැළෑටියේ උඩින් තිබෙන කඳ කෑල්ල කපා අලුත් පැළෑටියක් ලෙස වැවෙන්නට වෙන පෝච්චියක සිටුවන්නට පුළුවන.

මොටියන්ගෙන් (suckers) හෝ ක‍ඳේ කැබෙලිවලින් හෝ අන්තූරියුම් පැළෑටි ප්‍රචාරණය කළ හැකිය. ඇට ලබාගන්නේ මල් පරාගණය (pollination) කිරීමෙනි. මල් ප්‍රජායාපරිණත (protogynous) ය. ඒවායේ කලංක (stigmas) රේණුවලට කලින් පරිණත වේ. එබැවින් මේ මල්වලට සෑමවිට ම සිදුවන්නේ පරපරාගණයයි (cross-polination). නොයෙක් අන්තූරියුම් විශේෂ අතර පරපරාගණය සිදු කිරීමෙන් බොහෝ දෙමුහුන් (hybrid) අන්තූරියුම් පැළෑටි ලබාගෙන තිබේ.

(සංස්කරණය:1963)