අම්පිබියා
(Amphibia) දියගොඩ දෙක්හි ම ජීවත්විය හැකි විවිධ සත්ව වර්ග කීපයකි. මොවුන් අතුරෙන් අම්පිබියා (උභයජීවී) යන නාමය රූඪී වශයෙන් ව්‍යවහාර කරනු ලබන්නේ මත්ස්‍ය උරග යන දෙවර්ගයට අතර මැද වූ චලතාප පෘෂ්ඨ වංශී සත්ව වර්ගයා හැඳින්වීම සඳහා වර්ග නාමයක් වශයෙනි. අම්පිබියා සතකුගේ ජීවිත ඉතිහාසයෙන් මේ වර්ගයට අයත් සතුන්ගේ ඉතා වැදගත් ලක්ෂණ සලකා ගත හැකිය. වෙනත් සතුන්ගේ අණ්ඩ සමඟ සංසන්දනය කර බලන කල අම්පිබියා අණ්ඩය විශාල යයි කිවයුතු වේ. එය ජල්ලි වැනි ප්‍රාවරණයකින් (වැස්මකින්) ආවරණය වී තිබේ. කලලයක් සෑදෙන තුරු අණ්ඩයේ අභ්‍යන්තරය තුළ විකාසනය සිදු වී යයි. අණ්ඩයෙන් එළියට ආ කල මේ කලලයට ජලයේ ජිවත් විය හැකිය. මේ කීටයා ජලයේ පීනයි. කරමල් මඟින් ජලයේ අඩංගු ඔක්සිජන් ලබා ගෙන ඌ ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස කරයි. ඌ ආහාර සපයා ගෙන වර්ධනය වේ. අවසාන වශයෙන් රූපාන්තරණය වී වැඩිහිටි අවස්ථාවට පැමිණේ. රූපාන්තරණය වන විට උගේ ව්‍යුහයත් ආහාර ගන්නා ක්‍රමයත් අනික් ගතිත් සම්පූර්ණයෙන් ම වාගේ වෙනස් වෙයි. කරමල් නොපෙනී යයි. පෙණහැලි හා ගාත් ඉක්මනින් විකාසනය වී දියේ ජීවත් වූ ඌ ගොඩ ජීවත්වන සතකු සේ වෙනස් වේ. මේ විකසන ක්‍රමය නිසා ප්‍රජනන කාලයේ දී ආපසු ජලයට යෑම අම්පිබියා සතුන්ට අවශ්‍ය වේ. මේ අවශ්‍යතාව මගහරවා ගැනීමට අම්පිබියාවේ නොයෙක් උපක්‍රම විකසනය කර ගත්හ. එහෙත් මේ ක්‍රමවලින් එකක් වත් සම්පුර්ණයෙන් සාර්ථක නොවූයෙන් නානාප්‍රකාර අම්පිබියාවෝ අතිමහත් සංඛ්‍යාවක් ගොඩ වාසස්ථානය කරගැනීමට දැරූ පරිශ්‍රම අත්හැර දමා ආපසු ජලයේ ස්ථිර වාසයට පැමිණ කරමල් මඟින් ශ්වසනය ද රැකගත්හ.
දැන් නෂ්ටප්‍රාප්තයයි සම්මත ලැබිරින්තො ඩොන්ටියා නමැති ඉතාමත් ආදිකල්පික වූ අම්පිබියා සමූහය දියුණු වී පැතිර ගියේ අංගාරධර යුගයේ දී ය. මොවුහු මාංසභක්ෂකයෝ වූහ. මුන්ගෙන් සමහරෙක් තරමක් විශාල වූහ. අංගාරධර යුගයට පෙර පැවති ඩෙවෝනියන් යුගයේ සිට අංගාරධර යුගය දක්වා පැතිර ගිය ඉතිහාසයක් උන්ට තිබුණේය. නූතන අම්පිබියාවෝ වනාහි පාෂාණිධාතුවලින් හඳුනා ගත් මේ ආදිකල්පික අම්පිබායාවන්ගෙන් විශිෂ්ට ලෙස විකසනය වුවෝය.
නිව්ටයා හා සැලමැන්ඩරයා ඇතුළත් වල්ග සහිත අම්පිබියා වර්ගය ද මැඩියන් ගෙම්බන් ඇතුළත් වල්ග රහිත අම්පිබියා වර්ගය ද පොළව හාරන ගාත්‍ර රහිත පණුවන් වැනි කෙයිකිලියන් නම් අම්පිබියා වර්ගය දැයි නූතන අම්පිබියා වර්ග තුනකි.
නූතන අම්පිබියාවන්ගෙන් සමහරෙක් මේරූ අවස්ථාවන්හි ජලයේ ජීවත් වෙති. සමහරෙක් ගොඩ ජීවත් වෙති. වල්ග සහිත අම්පිබියාවන්ගේ නොයෙක් විධියේ විකසන අවස්ථා දක්නට ලැබේ. මුළුමනින් ම වාගේ රූපාන්රණය වන සත්වයන්ගේ පටන් සදහට ම බාහිර කරමල් ඇති ස්ථිර වශයෙන් කීටයකුගේ රූපය ගත් සතුන් දක්වා අම්පිබියාවන් පිළිබඳව නොයෙක් අවස්ථා විද්‍යමාන වේ. ස්ථිර වශයෙන් කීට රූපය ගත් අම්පිබියාවන්ගෙන් ඉතා පුදුම එළවනුයේ කානියෝලා ප්‍රදේශයේ පොළොව යට පිහිටි ඇළවල ජීවත්වන ප්‍රොටෙයුස් නමැති සැලමැන්ඩරයාය. පැහැයක් නැති මේ අන්ධ අම්පිබියාවාට කෙස් රොදවල් වැනි වූ ලේ පාටකරමල් ජෝඩු තුනක් තිබේ. ඇමරිකාවේ හමුවන අම්බිස් ටෝමා ටිග්‍රිනුම් තවත් සිත් ගන්නා සැලැමැන්ඩරයෙකි. රූපාන්තරණය සම්පුර්ණ කොට මේ සැලැමැන්ඩරයාටත් ගොඩ ජීවත් විය හැකි වුවත් ඇතැම් අවස්ථාවන්හි ඌ සිය ජීවිත පිළිවෙළ නතර කොට කරමල් අත් නෑර කීටයා ලෙස ජලයේ ජීවත්වෙමින් ම ලිංගික ප්‍රජනනය ද කරනු පෙනේ.
ප්‍රමාණය අතින් අම්පිබියාවන්ගෙන් ඉතා විශාල වූයේ ලැබිරින්තොඩාන්ටියෝය. උන් අතර දිගින් අඩි 15ක් වී යැයි සැලකෙන එකෙක් ද විය. දැන් ජීවත්වන අම්පිබියාවන් අතුරෙන් ජපානයේ යෝධ සැලමැන්ඩරයා අඩි 5ක් පමණ දිගය. ගෙම්බන්ගෙන් ලොකු ම ගෙම්බා අප්‍රිකාවේ කැමරූන් ප්‍රදේශයේ ජීවත් වේ. ඌ අඩියක් පමණ දිගය. ප්‍රමාණයෙන් ඉතා කුඩා වූ ගෙම්බෝ ද සිටිති. කියුබා දූපතේ හමුවන ස්මින්තිලුස් ගණයට අයත් ගෙම්බා අඟල් 1/2කට වඩා දිග නැත.
අම්පිබියාවන්ගේ ප්‍රධාන ආහාරය කෘමින් වන හෙයින් කෘෂිකර්මයත් වනවිද්‍යාවත් සම්බන්ධයෙන් සලකා බලන කල අම්පිබියා ආර්ථික වශයෙන් වැදගත්ය. ගස්කොළන් ආදියට හානි කරන කෘමින් විශාල සංඛ්‍යාවක් මොවුන් විසින් කා දමනු ලැබේ. බොහෝ මිරිදිය මත්ස්‍යයන්, සර්පයන්, කිඹුලුන්, කුරුල්ලන් (නි. පිළිහුඩුවා, කොකා) වැනි සතුන් විසින් අම්පිබියාවෝ ආහාර කරගනු ලැබෙත්. ලෝකයේ නොයෙක් ප්‍රදේශවල මිනිස්සු ද අම්පිබියාවන් අනුභව කරති. යුරෝපයේත් අග්නිදිග ආසියාවේත් ඇතැම් මැඩි විශේෂයක් ප්‍රණීත ආහාරයක් ලෙස සලකනු ලැබේ.
කර්තෘ:පී. කීර්තිසිංහ
(සංස්කරණය:1963)
