සාරසඞ්ක්ෂේපය
ලක්දිව ස්වදේශීය වෛද්‍යවරුන් අතර ප්‍රසිද්ධ වූ ප්‍රධාන චිකිත්සා ග්‍රන්ථයයි. සාරසඞ්ක්ෂේපය ගැන නොදන්නා සිංහල වෛද්‍යවරයකු නැතැයි කිව යුතු තරම් ය. නිඝණ්ඩු රත්නාකර (සංස්කෘත), යෝගරත්නාකර, චිකිත්සා සාරසංග්‍රහ. භෛෂජ්‍යරත්නාවලී, අෂ්ටාංගහෘදය සංහිතා, ප්‍රයොගසමුච්චය ආදී වෛද්‍ය නක්‍ෂත්‍රයන්ට අයත් ප්‍රශස්ත යෝගයන් සංග්‍රහ කොටැ සාරාසඞ්ක්ෂේප නම් චිකිත්සා සංග්‍රහය සකසා තිබේ.
මේ ග්‍රන්ථ රත්නය රාජගුරු ශ්‍රී චන්ද්‍ර නම් පණ්ඩිත වෛද්‍යවරයකු විසින් ලියනු ලදැ'යි කියනු ලැබේ. මෙතුමා විසූ කාලය අවිනිශ්චිත ය. සාරාසඞ්ක්ෂේපයට පුරාණ සන්නයක් ද ඇත්තේ ය. එය අත්තරගම රාජගුරු බණ්ඩාර පඬිතුමන් විසින් ලියන ලද යැ'යි මතයක් පවතී. මේ සන්නස පූජ්‍යචාර්ය හික්කඩුවේ ශ්‍රී සුමංගලාභිධාන මාහිමියන්ගේ සහ බටුවන්තුඩාවේ ශ්‍රී දේවරක්ෂිත පඬිතුමන්ගේ ද සහාය ඇති වැ සංශෝධනය වූ නියාව ප්‍රථම මුද්‍රණ සංඥාපනයෙහි සදහන් වේ. මේ සංස්කරණය බෞද්ධ රෙජිස්ට්‍රාර් නිලය දැරූ දොන් හෙන්ද්‍රික් හරමානිස් සමරසිංහ කවිරත්න නම් වෛද්‍යවරයකු විසින් සපයන ලදැ'යි කියා තිබේ. මුද්‍රණය කොට ප්‍රචාරය කිරීමේ බලය එම මහතාගේ පුතු වූ දොන් ජෝන් ඇලෙක්සැන්ඩර් සමරසිංහ කවිරත්නයන්ට පවරන ලද බව සංඥාපනයෙහි කියැවේ. මේ පොත 1865ස් වැන්නෙහි දොන් පිලිප් ද සිල්වා ඈපා අප්පුහාමීන් විසින් මුද්‍රණ ද්වාරයෙන් ප්‍රකාශයට පමුණුවන ලද්දේ ය. පළමුවන මුද්‍රණය හැර දෙවන මුද්‍රණයක් තවමත් දක්නට නොලැබේ.
(කර්තෘ: පී.ඇම්.පී. අභයසිංහ: 1964)
(සංස්කරණය නොකළ)
