ස්ත්‍රී රෝග
ආයුර්වේදයෙහි ස්ත්‍රීන්ට වැළදෙන රෝග පිළිබඳව රෝග විනිශ්චයක් දක්වා ඇත්තේ ය. ප්‍රදර රෝග, යෝනි ව්‍යාපත්, යෝනිකන්ද, ගර්භස්‍රැව, මුඛගර්භ, සූතිකා රෝග, ස්තන රෝග ආදියයි. ඒ සියල්ලගේ වෙන වෙන ම රෝග නිදානය ඉතා සැකෙවින් මෙසේ ය.
ප්‍රදර රෝගය
මෙය අයථා වු ආහාර අධික ලෙස වැළදීම, අජීරණය, ගබ්සාවීම, අතිමෛථුනය, බෙහෙවින් යානවාහනාදියෙහි ගමන් කිරීම, ශෝකයෙන් පෙළීම, බෙහෝ බර ඉසිලීම, පහර වැදීම, දවල් නිදීම සහ අසාතාව්‍ය ආහාර විහරණයන් කරණකොට ගෙනැ උපදනේ ය.
යෝනි ව්‍යාපත් රෝග
යෝනි ව්‍යාපත් රෝග වනාහී විස්සකි. වරදවා හැසීරීම, ආර්තව දෝෂ, උත්පත්ති බීජ දෝෂ යනාදියෙන් වෙත්. යෝනි රෝග සංඛ්‍යාව යථා ක්‍රමයෙන් මෙසේ ය: උදාවර්තා, වන්ධ්‍යා, විප්ලුත පරිප්ලුතා, යෝනිරුජා යන මොවුහු වාත කෝපයෙන් උපදනා යනු වේ. පිත්තජයෝනි රෝග බෙහෙවින් ම දේහියාවීමෙන් සෑදේ. ප්‍රසුංසිනි, වාමිනි, සූත්‍රඝනී යන මොවුහු පිත් කෝපයෙන් හටගනී. පුත්තනන්දා, කර්ණිනී, වරතානන්ද, පූර්විකා, අතිපූර්වා යන මොවුහු ශ්ලේෂ්මජයෝ වෙති. ෂාණ්ඩ්‍ය පිණ්ඩිනී, මහත්, සුවත්ත්‍ර යන මොවුහු දෝෂජ යහ.
යෝනිකන්ද
දවල් නිදීම, අතික්‍රොධය හා ව්‍යායාම, අතිමෛථුනය, ක්ෂත ආදියෙන් කිපුණා වූ දෝෂයෝ ස්ත්‍රීහු විළියෙන් හා පීඩාවෙන් හකුලුවන යෝනිකන්දය සාදත්.
ගර්භස්‍රාවය
භය, අභිඝාත, තියුණු උණුසම් ආහාරපාන කරණ කොට ගෙන ගැබිනි වූ හතරවන මාසය දක්වා ගර්භ ස්‍රාවය වේ.
මුඬ් ගර්භ
සැබෑ දරුවෙක් මෙන් පෙනෙන රෝගයකි. මෙහි ප්‍රභේද හා චිකිත්සා බොහෝ ය. මෙයින් හටගන්නා ශූලයට ගර්භ ශූලය යැ’යි කියනු ලැබේ. දේශිය වෙදකමෙහි ඊට කෙප්ප සූලය යයි කියති.
සූතිකා රෝග
සූතිකාවට නොයෙදිය යුතු ආහාරපාන හා උපචාර කරණ කොට ගෙන සූතිකා රෝග උපදනේ ය. සූතිකා රෝගය දරුණු ය. ඇඟමැඩීම, පව්රය, කපෙය, අධික වූ පිපාසය, අවයවයන්ගේ බරබව, ඉදිමීම, ශූලය, අතීසාරය යන මොවුහු සූතිකා රෝගයේ ලකුණු වෙත්.
ස්තන රෝග
අපථ්‍ය ආහාර කරන කොට ගෙන තනකිරි දූෂ්‍ය වීමෙක් ස්තන රෝග සෑදේ. ස්තනය වටා විදුරිකා වැනි වූ වේදනා සහිත ග්‍රන්ථීන්හි ඉදිමීම ද ඇති වන්නේ ය. මේ හැර ප්‍රමෝහ හේතූන් කරණ කොට ගෙන උපදනා සංක්‍රාමත රෝගවලට ද ස්ත්‍රීහු භාජන වෙත්. උපදංශන ඖපසර්ගික මේහ ආදියයි.
(කර්තෘ: පී.ඇම්.පී. අභයසිංහ: 1964)
(සංස්කරණය නොකළ)
