අලංකාර ශාක
අලංකාර ශාක ප්‍රධාන කොටස් දෙකකට බෙදිය හැකිය. මනහර මල් හට ගන්නා ශාක එක් කොටසක අඩංගු වේ.අනික් කොටසට අයත් ශාක දර්ශනීය අතුපතරින් හෙබුණේ වේ. ඇතැම් අලංකාර ශාකවල ප්‍රියංකර කොළ ද ඇත. තවත් සමහරක දර්ශනීය කොළත් මලුත් තිබේ. කඳ වෙළෙප් අතු ආදිය නිසා ශෝභමාන වන ශාක ද වෙයි. මෙසේ ගස්, පඳුරු හෝ පැළෑටි අලංකාර ශාක විය හැකිය. මෙහි පහත සඳහන් වන ගස් ඉතා අලංකාර මල් හට ගන්නා ශාක සමහරකි: බූටෙයා මොනොස් පෙර්මා (ගස්කෑල බ.), අම්හෙර්ස්ටියා නොබිලිස්, බහුනියා ටොමෙන්ටෝසා (පෙතන් බ.), කසියා පිස්ටුලා (ඇහැළ බ.), කසියා ඕරිකුලාටා (රනවරා බ.), කසියා නොඩෝසා, කුරුපිටා ගයනෙන්සිස්,එරිත්‍රිනා ඉන්ඩිකා (එරබදු බ.), ලජස්ට්‍රොමියා ස්පෙසියෝසා (මුරුත බ.), මෙසුආ ෆෙරෙයා (නා බ.), ප්ලුමේරියා අකුමිනාටා (අරලිය බ.) ඩෙලොනික්ස් රේගියා, සරාකා ඉන්ඩිකා (අශෝක ඛ.), ස්පතොඩෙයා කම්පනුලාටා හා ටබබුයියා රෝසෙයා.
අම්හෙර්ස්ටියා නොබිලිස් වනාහි පක්ෂවත් තද පලාවන් කොළ ඇත්තාවූ මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ ගසකි. සෑම අත්තකම වාගේ එල්ලෙන ළා රතුපාට මල්වලින් යුක්ත විශාල සුන්දර මල් කිනිතිවලින් මේ ශාකය ශෝභමාන වෙයි. කසියා නොඩෝසා මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ සෘජු ගසකි. මඳක් රතුපාට වූ මලින් වැසුණු විට මේ ගස ප්‍රියංකරය. ඇහැළ වනාහි ලංකාවේ වියළි ප්‍රදේශයේ වනාන්තර වල බහුලව වැවෙන්නා වූ සෘජු ගසකි. මෙහි මල් කහපාටය. එල්ලෙන පුෂ්ප මංජරීහු අධික වශයෙන් මේ ශාකයෙහි හටගනිත්. මල්වලින් පිරුණු කල මෙය ඉතා රමණීයය. නා ගස සෙමින් උසට වැඩෙන මනහර ගසකි. කහ රේණු පොකුරුවලින් සමන්විත විශාල සුදු මලුත් තද රතු පැහැය ඇති දලුත් නා ගස අලංකාර කරයි. මල් හට ගත්කල නා ගස අතිශයින් අලංකාරය. ලංකාවේ වියළි ප්‍රදේශයේ කැළෑවල ගස්කෑල හමු වේ. අඩි 40ක් පමණ උසට වැඩෙන මේ ඍජු ගසේ හම් වැනි විශාල කොළ ත්‍රිපත්‍රිය. වර්ෂාව හිඟ කාලයේ දී ඉතා ලක්ෂණ තද රතු පැහැය ඇති මල් බොහෝ සංඛ්‍යාවක් මේ ගසෙහි හට ගනියි. ලංකාවේ හමුවන දර්ශනීය මල් හට ගන්නා ගස් අතුරෙන් මුරුත ගස ඉතා මනහරය. මැයි සිට අගෝස්තු දක්වා මේ ගසේ අතු අග්ගිස්වල රතු පැහැය මුසු නිල්පාට පුෂ්ප මංජරීහු හට ගනිත්. නොයෙක් පාට මල් ඇති මුරුත ප්‍රභේද තිබේ. ඩෙලොනික්ස් රේගියා අඩි 40 පමණ උසට වැවෙන අලංකාර ගසකි. ලක්ෂණ ද්විපක්ෂවත් කොළ සහිත විහිදෙන ශාඛා මේ ගසට ඇත. තද රතුපාට මල් බොහොමයක් මේ ගසෙහි හට ගනියි. මල් වලින් පිරුණු විට මේ ගස සිත්කලුය. උස ඍජු ගසක් වූ ස්පතොඩෙයා කම්පනුලාටා පළමුවෙන් ලංකාවට ගෙනාවේ 1873 දීය. දැන් මේ ගස කොළඹ හා මහනුවර වීථි දෙපැත්තේ අලංකාර ශාකයක් ලෙස වවනු ලැබේ. වර්ෂා කාලයේ දී හටගන්නා මල් කරණකොටගෙන මේ ශාකය ශෝභමාන වේ. මෙක්සිකෝවෙන් ගෙනෙන ලද ටබබුයියා රෝසෙයා මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ සෘජු ගසකි. ළා දම්පාට මල් පිපුණ විට අලංකාර වන එම ගස කොළඹ ඇතැම් වීථි දෙපස වවා ඇත.
අලංකාර ශාක වලින් බොහොමයක් මල් හට ගන්නා පඳුරුය, සිසල්පිනිය පුල්කෙරිමා, යස්මිනුම් පුබෙස්කෙන්ස් (ගැටපිච්ච බ.), ඉක්සෝරාකොක්සිනෙයා (රත්මල් බ.), නේරියුම් ඔලෙයන්ඩර් (කණේරු බ.), මුරයා පනිකුලාටා (ඇට්ටේරිය බ.) ලන්ටානා නිවෙයා (ගඳපාන බ.), මෙලස්ටොමා මලබත්රිකා (බෝවිටියා බ.), හීබිස්කූස්රොසාසිනෙන්සිස් (වද බ.), රයිටියා අන්ටිඩී සෙන්ටෙරිකා (ඉද්ද බ.), සල්වියා කොක්සිනෙයා සහ පෙන්ටස් කානෙයා අප හොඳින් දන්නා මල් හට ගන්නා පඳුරු වේ. ඇට්ටේරිය පක්ෂවත් කුඩා කොළ සහිත තරමක් විශාල අලංකාර පඳුරකි. සුදුපාට සුවඳැති මල් විශාල සංඛ්‍යාවක් මේ පඳුරෙහි හටගනියි. බෝවිටියා පඳුරෙහි තරමක් ලොකු ළා දම්පාට මල් පිපෙයි. නොයෙක් නොයෙක් පාටින් යුත් ලොකු මල් ඇති වද ප්‍රභේද කීපයක් ඇත. මේවා අපේ ගෙවතු හොබවයි. ඉද්ද වනාහි ගෙවතුවල බහුලව වැවෙන සිහින් ශාඛා සහ සුවඳැති සුදු මල් සහිත ශෝභන පඳුරකි. රතු මල්වලින් පිරුණු බොහෝ පුෂ්ප මංජරීන්ගෙන් රත්මල් පඳුරු අලංකාර වෙයි. සල්වියා කොක්සිනියා තද රතුපාට මල් පිපෙන මනහර පඳුරකි. නොයෙක් නොයෙක් පාට මල් හටගන්නා පෙන්ටස් කානෙයා ප්‍රභේද කීපයකින් යුක්තය. කණේරු වනාහි විශේෂයෙන් වියළි ප්‍රදේශවල වැඩෙන අලංකාර මල් හටගන්නා තරමක් විශාල පඳුරකි. සුදුපාට සුවඳැති මල් පිපුණ විට පිච්ච පඳුර ශෝභමානය. සිසල්පිනියා පුල්කෙරිමා පඳුරෙහි දිග රේණු සහිත රතුපාට මල් හට ගනී.
හෙලිඅන්තුස් අන්නුස් (සූර්යකාන්ත බ.), අන්ජෙලෝනියා,ඉම්පටියෙන්ස් බල්සමිනෙයා (කූඩලු බ.) කතරන්තුස් රෝසෙයුස් (මිනීමල් බ.). බෙගෝනියා, කොලෙයුස්, කනා (බුත්සරණ බ.) ක්‍රිසන්තෙමුම් (කපුරු බ.), ඩාලියා (ඩේලියා), ඩයන්තුස් චිනෙන්සිස් (කානේෂන් බ.), සිනියා (බ.), අන්තූරියුම් (බ.) හා වෙර්බෙනා මල් හට ගන්නා අලංකාර පැළෑටිවලින් සමහරකි. සිත්කලු පැළෑටි වශයෙන් ඕකිඩ් (බ.) විශේෂ ද මෙහි අඩංගු කළ හැකිය. ඩෙන්ඩිරෝබියුම් (නි. වෙසක් මල්, පරෙවි මල්), කට්ලෙයා, (කැටිලෙයා), රින් කොස්ටිලිස් (නි. ලේන්වලිග), රෙනන්තෙරා, වන්ඩා (වැන්ඩා), සිම්බිඩියුම් හා පෙරිස්ටෙසියා විශේෂ ඉතා සුන්දර ඕකිඩ් පැළෑටි වේ.
ඇතැම් අලංකාර ශාක මල් හටගන්නා ආරෝහකයෝය. අල්මන්ඩා කතාටිකා (වැල් රුක්අත්තන) එක් වර්ගයකි. කහපාට මල් මේ ශාකය අලංකාර කරයි. අන්ටිගොනොන් ලෙප්ටොපුස් (බ.) අපේ ගෙවතු හොබවන ලක්ෂණ ආරෝහකයකි. පහුරු බොහෝ ඇති මේ ආරෝහකයේ රෝසපාට මල් විශාල සංඛ්‍යාවක් හටගනී. සුදු මල් හටගන්නා ප්‍රභේදයකුත් ඇත. බොගෙන්විලෙයා (බ.) වනාහි අපේ උද්‍යාන හා ගෙවතු අලංකාර කරන තවත් ආරෝහකයකි. නොයෙක් පාටින් යුත් නිපත්‍ර ඇති බොගෙන්විලෙයා ප්‍රභේද කීපයකි. අයිපොමෙයා ලෙයාරි විශාල දීප්තිමත් නිල්පාට මල් හටගන්නා මනහර ආරෝහකයකි. ක්ලිටොරියා ටෙර්නාටෙයා (කටරොළු බ.) වනාහි ප්‍රියංකර නිල්පාට මල් හටගන්නා ගෙවතුවල වැවෙන ආරෝහකයකි. සුදු මල් හටගන්නා ප්‍රභේදයක් ද ඇත. ඉතා ඉක්මනින් වැවෙන ලොකු දම්පාට මල් හටගන්නා මනහර තුන්බෙර්ගියා ග්‍රන්ඩිප්ලෝරා ආරෝහකය අපේ ගෙවතු හා උද්‍යාන සරසයි. වෙනත් අලංකාර තුන්බෙර්ගියා විශේෂ ද ඇත. යස්මිනුම් ග්‍රන්ඩිප්ලෝරුම් (සමන් පිච්ච බ.) සුවඳැති මල් සහිත අලංකාර ආරෝහකයකි. පසිප්ලෝරා එඩුලිස් (වැල් දොඩම් බ.) ආරෝහකයේත් ශෝභන මල් තිබේ. බෙහෙවින් ම ආරෝහකයන් වශයෙන් වැවෙන අපමණ රෝස ප්‍රභේද දක්නට ලැබේ. අලංකාර ශාක අතුරෙහි උච්චස්ථානයක් රෝස වලට හිමි වේ.
දර්ශනීය කොළ සහිත අලංකාර ශාක
පෝච්චිවල වවනු ලබන මනහර කොළ ඇති ශාක ද බොහොමයක් තිබේ. අන්තූරියුම් ක්‍රිස්ටලිනුම්, පිලොඩෙන්ඩිරොන් අන්ඩිරෙයානුම්, අලෙකාසියා සන්ඩෙරි, ඩ්රකෙයිනා සන්ඩෙරියාන මරන්ටා සෙබිුනා හා සාන්ස‍ෙවිය‍ෙරියා ගිනින්සිස් පෝච්චිවල වවනු ලබන දර්ශනීය කොළ ඇති අලංකාර ශාක වලින් සමහරකි .දර්ශනීය කොළ ඇති හෙයින් මනහර වූ මීවන (බ.) විශේෂ බොහෝයි. නෙප්‍රොලෙපිසිස්‚ අඩියන්ටුම්, අස්ප්ලේනියුම් (බ.), ඩික්රනොප්ටෙරිස් (ග්ලයිකේනියා)හා ලිකොපොඩියුම් කවුරුත් පාහේ දන්නා අලංකාර මීවන ගණයෝය. උඩරට වැවෙන සියතෙයා අල්සෝපිලා) ක්‍රිනිටා ප්‍රියංකර ඇත්වැරැල්ල (බ.) විශේෂයකි.
තාල වර්ගයේ ගස් (පාමෙ බ.) බොහොමයක් චිත්තාකර්ෂණීයය. ඒවායින් වැඩි කොටසක් ඉතා උසය; සෘජුය. ඒවාට ශාඛා නැත. තාල වර්ගයේ ගස්වලින් සමහරක් පඳුරුය. මේවායේ පාදවලින් බොහෝ කඳන් විහිදේ. ක්‍රිසලිඩොකාපුස් ලුටෙසෙන්ස් බොහෝ විට පෝච්චිවල වවනු ලබන තාල වර්ගයට අයත් ලක්ෂණ පඳුරකි. කොරිපාඋම්බ්‍රකුලිපරා හා ඔරයොඩොක්සා ඔලෙරාසෙයා ඉතා උසට වැඩෙන අලංකාර තාල වර්ගයේ ගස්ය. දෙපැත්තේ වැවෙන මේ තල් ගස් දෙවර්ගයෙන් අලංකාරව ඇති ප්‍රියංකර මාවත් දෙකක් පේරාදෙණි මල්වත්තේ තිබේ. අවානක හැඩය ඇති කොළවලින් යුක්ත ලිකුවලා ග්‍රන්ඩිස් සාමාන්‍යයෙන් පෝච්චිවල වවනු ලබන තාල වර්ගයේ කුඩා මනහර ගසකි.
සාහිත්‍යයේ එන තොරතුරු
පැරැණි නගර වර්ණනයන්හි ද විහාර වර්ණනයන්හි ද මනහර වනෝද්‍යාන හා පුෂ්පාරාම ඵලාරාම ආදිය පැවති බවට සාධක එමටය. බුදුරදුන් වැඩ සිටි දෙව්රම් වෙහෙර වර්ණිත තන්හි මෙන් ම ලංකාවේ නොයෙක් විහාරස්ථාන වර්ණනය කැරෙන තන්හිදු ඇසළ, එරහැඳි, කිණිහිරි, සල්, සපු, නා, පළොල්, මුරුත ආදි මල් හටගන්නා ගස් සඳහන් වේ. පුරාණ තොටගමුවෙහෙර අවට පරිසරය ගිරා සන්දේශ කර්තෘ වර්ණනා කරන්නේ මෙසේයි:
නොයෙක සුවඳ මුවරඳ හෙන පිවි තුරුය
ප සෙක සුපුල් සල් කොළොඹි ළු විසි තුරුය
ස ස ක සහසකර කිරණින් නොව‘ තුරුය
දෙසෙක සුපිපි සපු නා කිණිහිරි තුරුය
පළොල් සිහින්ගෙඳීය. එරහැ ඳීය
දෙසමන් සව්ගෙඳීය පුල්ගෙ දිය
නිලුපුල් අඹග‍ෙඳීය සිහිනි ඳීය
සුවඳ දසතැ බඳීය තුරු නො දීය
මල් රොන් තුරු සි රේ ය නිරතු රේය
පවන් වැදී සි රේ ය මළුතු රේය
බිඟුලොබ කර ත රේ ය නොවිත රේය
දම් පිළිරැවු යු රේ ය නද කෙ රේය
මහරු මහසඟන එවෙහෙර‘තුරැ රඳ න
සිවුරු පැහැ දියුණු කැරැ නිරතුරු අඳ න
සොඳුරු පිපි නිමල් මල්කැන් සැදි නදෙ න
රුසිරු ඇසළ තුරු බබළයි නොයෙක තැ න
කෑරගල පද්මවතී පිරිවෙන් පරිසරය හංස සන්දේශ කර්තෘ වනන්නේ මෙසේයි:
දිමුත් වෙහෙර වට විසිතුරු මල් වතුය
එහිත් සුවඳ මල් නිති වෙයි මිණි මුතුය
මහත් තුරු මියුරු පලගෙන නැමි අතුය
රැගත් සෙවණ නොහැර ම සිටි පොල් වතුය
බුදුරදුන් වැඩසිටි දෙව්රම් වෙහෙර වර්ණනා කරන සිරි රහල් හිමියෝ එවෙහෙර අවට සිරිය මෙසේ වනත්:
සපු නා පළොල් දොඹ
කුසුම් සුවඳෙහි මිහි අඹ
බමර කැල බද ලොබ
නිබඳ නද දෙති එවෙත වන ගැබ
පිපි කුසුමෙන් සොඳු රු
එහි රඳන එරහැඳි තු රු
අසා බණ තොරතු රු
පෙරෙවියා වැනි සිවුරු පිවිතු රු
අඹ මහරී මිදෙ ල්
පියුම් සහ කොඳ ලොත් ම ල්
පඬුරු ගෙන සයුක ල්
පිදූ වැනි එකවිට ම දසඹු ල්
මෙසේ සෞන්දර්යය අගය කරන මනුෂ්‍යයාට අලංකාර ශාක කවදත් ප්‍රිය වූ බැව් සිතාගත හැකියි.
(සංස්කරණය: 1965)
