අවකාශ නියමුවා
(Cosmonaut). සෝවියට් සමූහාණ්ඩුව 1957 ඔක්තෝබර් 4 වැනි දා ස්පුට්නික් I නම් පළමුවන චන්ද්‍රිකාව අහස්ගත කිරීමෙන් අවකාශ යුගය උදා විය. ඈත අතීතයෙහි සිට මේ පෘථිවි පෘෂ්ඨයෙහි ජීවත් වුණු මිනිසා එයින් පිට වී වෙනත් ග්‍රහයන් කරා යාමට දැන් සූදානම් වේ. පසුගිය අවුරුදු කීපය තුළ දී රුසියානු හා ඇමෙරිකානු අවකාශ නියමුවන් කිහිප දෙනෙක් පෘථිවිය වටා අවකාශයෙහි යාත්‍රා කළහ. මිනිසා අවකාශයට පිවිසුණු කල ඔහුට එහි හමුවන්නේ ඉතා අහිතකර පරිසරයකි. අවකාශයෙහි දී ඔහුට මුහුණ පාන්නට සිදුවන බාධකවලින් සමහරක් නම් බර රහිත වීම, විකිරණය (radiation) හා නොයෙක් ප්‍රත්‍යාබල (Stresses) යන මේවායි. එබැවින් අවකාශය තරණය කරන විට ඔහුට ජීවත් වීමට හා ඔහුගේ කටයුතු කරගෙන යාමට සුදුසු පරිසරයක් ඇති කරගෙන තිබීම ඉතා අවශ්‍යය. අවුරුදු දහස් ගණනක් මිනිසා ලෝකයේ ජීවත් වී ඇත්තේ එක ම සාමාන්‍ය තත්ව සමුදායක් යටතේය. මින් වෙනස් වූ තත්වයන් යටතේ ජීවත්වීමට ඔහු හැඩගැස්සීම කළ නොහැක. ඔහු කොතැන ගියත් එතැනට ඔහු ජීවත්වන තත්වයන් හෙවත් පරිසරය ගෙන යා යුතුය. මේ සම්බන්ධයෙන් විසඳිය යුතු කරුණු අතර ඔහු ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස කරන වාතය, ඔහුට දැනෙන උෂ්ණත්වය හා ආර්ද්‍රතාව (humidity) සැපයීම පමණක් නොව තාපය හා ශීතය, බර රහිතවීම හා විකිරණය ආදියෙන් ආරක්ෂා කිරීම ද වේ. තවද ආහාර හා ජලය සැපයීම, මල මුත්‍ර ඉවත් කිරීම ආදියත් විසඳිය යුතු කාරණා වේ. අවකාශ නියමුවාගේ පෝෂණයත් ඔහුගේ චිත්ත ධෛර්‍ය්‍යයත් පිරිහී යා නොදී පවත්වා ගැනීම සඳහා ආහාරය ද ඔහුට ඉතා වැදගත්ය. මිනිසෙක් දවසකට ඔක්සිජන් ගැලුම් 150ක් පමණ පාවිච්චි කරයි. ඔහු මේ වාතය ලබා ගන්නේ වායුගෝලයෙනි. අඩි 50,000ක් පමණ ඉහළට ගිය කල මිනිසකුට ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස කරන්නට හැකි තරම් වාතයක් එහි නැත. එබැවින් ඔක්සිජන් ලබාගැනීම සඳහා සම්පීඩනය කරන ලද වායුමය ඔක්සිජන් (compressed gaseous oxygen) ද ද්‍රව ඔක්සිජන් ද ඔක්සිජන් පිට කරන රසායනික සංයෝග දැයි ඔක්සිජන් ලබා ගත හැකි මේ ක්‍රම තුනෙන් එකක් අවකාශ යානයෙහි තිබිය යුතුය. අන්තරීක්ෂ කිරණ (බ.) පෘථිවි වායුගෝලයට ඇතුළු වන විට ඒවායේ ප්‍රකෘති බලය හීනවේ. එහෙත් වායු ගෝලයෙන් පිට අවකාශයෙහි වූ ඕනෑම වස්තුවක් අන්තරීක්ෂ කිරණවල බලවත් ප්‍රහාරයන්ට පාත්‍ර වේ. අවකාශයෙහි යාත්‍රා කරන කල අවකාශ නියමුවා මේ අන්තරීක්ෂ කිරණවලින් ආරක්ෂා කළ යුතුය. තවද සූර්යයාගේ විකිරණයෙහි පාරජම්බූල කිරණවල (බ.) තීව්‍රතාව කොපමණ අධික ද කිවහොත් අවකාශ නියමුවාගේ මරණය පවා ඉන් සිදුවිය හැකිය. අවකාශයෙහි ගමන් කරන විට මූණපාන්නට සිදුවන තවත් අනතුරක් නම් එහි ගමන් කරන දහස් ගණන් කුඩා උල්කාශ්ම (meteorites) ය. ඒවා ඕනෑ ම අහස් යානයකට උපද්‍රවයකි. එබැවින් මෙවැනි උපද්‍රවවලින් අවකාශ නියමුවා ආරක්ෂා කිරීම පිණිස අවකාශයානයෙහි නොයෙක් උපාය මාර්ග සැලසිය යුතුය. අවකාශ නියමුවකු තෝරා ගැනීම ද ඔහු පුහුණු කිරීම ද මහත් සැලකිල්ලෙන් කළ යුතු වේ.
අවකාශ නියමුවකුට අවශ්‍ය ගති ගුණ සාමාන්‍යයෙන් අහස් නැවියන් තුළ දක්නට ලැබේ. ඉක්මනින් භය හෝ කලබල නොවනසුලු අකම්ප්‍යගතිය ද අවකාශ තරණයේ දී අවශ්‍යයෙන් තිබිය යුතු ලක්ෂණයකි.
ළඟ දී කරන්නට යෙදෙන යම් අවකාශ තරණයකට අදාළ වන සෛද්ධාන්තික ප්‍රශ්න ගැන අවශ්‍ය දැනීම ද අවකාශ යානයේ සවි කර තිබෙන නොයෙක් උපකරණ ආදිය පාවිච්චි කිරීමට සමත්කම ද ලබා ගනු වස් අවකාශ තරණය සඳහා තෝරා ගනු ලබන අවකාශ නියමුවන්ට විශේෂ පුහුණුවක් දෙනු ලැබේ. රොකට්ටු පිළිබඳ ඉංජිනේරු ශිල්පය, අවකාශ යානයේ නිර්මාණය, නක්ෂත්‍ර විද්‍යාව, භූ-භෞතික විද්‍යාව (geophysics) හා අවකාශ වෛද්‍ය විද්‍යාව (space medicine) ඔවුන්ට පුහුණු කරවන විෂයයන්ගෙන් සමහරකි. රුසියාවෙහිත් එක්සත් ජනපදයෙහිත් තෝරාගන්නා ලද අවකාශ නියමුවන් පුහුණු කිරීමේ දී මිනිසා විසින් මීට ප්‍රථම මුහුණ නොපෑ අන්දමේ ඉතා ම උග්‍ර වැඩ පිළිවෙළකට ඔවුහු භාජන කරන ලදහ. බර රහිත තත්වයට පළපුරුදු වීම සඳහා විශේෂයෙන් පිළියෙල කරන ලද අහස් යාත්‍රාවල යාත්‍රා කිරීම, අවකාශයානයේ කැබින් කාමරයට අනුරූප වන කුඩා කාමරයක් ඇතුළේ සිටීමට පුරුදු වීම, ඕනෑම අවස්ථාවක දී කැබින් කාමරයෙන් පිටවීමට පුහුණු වීම, පැය කිහිපයක් කේන්ද්‍රාපසාරකයක (centrifuge) පුහුණු වීම, පැරෂුටයක උපකාරයෙන් අහස් යාත්‍රාවලින් පහළට පැනීම ආදිය මේ විශේෂ අභ්‍යාසයන්හි ඇතුළත් වේ. අවකාශ නියමුවාගේ පෝෂණය හා වස්ත්‍ර පිළිබඳව ද කැබින් කාමරයේ වාතය නැවත ප්‍රකෘතිමත් කිරීම පිළිබඳව ද විසදිය යුතු ප්‍රශ්නත් මේ විශේෂ පුහුණු වීමෙහි අන්තර්ගත වේ.
ලෝකයේ පළමුවන අවකාශ නියමුවා නම් රුසියන් ජාතික යූරි ගගාරින් (බ.) ය. 1961 අප්‍රියෙල් 12 වැනිදා ඔහු පෘථිවිය වටා එක් වරක් යාත්‍රා කෙළේය. 1963 ජුනි මස අග දක්වා පෘථිවිය වටා යාත්‍රා කළ අවකාශ නියමුවන්ගේ ලේඛනයක් පහත දැක්වේ. එක් එක් නියමුවා අවකාශයට පිවිසුණු දිනයත් පෘථිවිය වටා ගමන් කළ වාර ගණනත් එහි සඳහන් වේ.
12.04.1961 – යූරී ගගාරින් (රුසියාව) - වාර - 1
06.08.1961 – හර්මන් ටිටොප් (රුසියාව) - වාර - 17
20.02.1962 – ජෝන් ග්ලෙන් (එ.ජ.) - වාර - 3
24.05.1961 — ස්කොට් කාපෙන්ටර් (එ.ජ.) - වාර - 3
11.07.1962 - ඇන්ඩ්රියන් නිකොලයෙප් (රුසියාව) - වාර - 64
12.08.1962 — පවෙල් පොපොවිච් (රුසියාව) - වාර - 48
03.11.1962 – වෝල්ටර් ෂිරා (එ.ජ.) - වාර - 5, 3/4
15.05.1963 – වැලෙරි බිකොව්ස්කි (රුසියාව) - වාර - 82
16.06.1963 - වැලෙන්ටීනා තෙරෙෂ්කෝවා (රුසියාව) - වාර - 49
මේ ලේඛනයෙහි ඇතුළත් වැලෙන්ටීනා තෙරෙෂ්කෝවා අවුරුදු 26ක් වයසැති කම්කරු මෙණෙවියක් වූවාය. අවකාශය තරණය කරද්දී මේ නියමුවන් සියල්ලෝ ම සුවසේ කාලය ගත කළහ. ඔවුන්ට කිසිදු පීඩාවක් සිදු නොවීය. ඔවුන්ගේ අවකාශතරණ සියල්ල ම සාර්ථක විය. අවකාශයට පිවිසෙන විට බර රහිත වීම ද පෘථිවිය වෙත ආපසු පැමිණෙන විට යළිත් බර සහිත වීම පිළිබඳව යූරි ගගාරින් මෙසේ පැවසීය: “බර රහිත වූ අවස්ථා වේ දී මට මහත් සුවයක් දැනිණ. ඕනෑ ම දෙයක් පහසුවෙන් කළ හැකි විය. මගේ අත්පාවල කිසිම බරක් නොදැනුණි. කැබින් කාමරයෙහි තිබුණු දේ වාතයෙහි පාවුණි. එතෙක් වාඩි වී සිටි අන්දමට වාඩි වී සිටින්නට අපොහොසත් වු මම අසුනට උඩින් වාතයේ එල්බෙමින් සිටියෙමි. බර රහිතව සිටි කාලය තුළ දී මම ආහාරපාන ගත්තෙමි. මා පරීක්ෂා කළ දේ වාර්තාගත කෙළෙමි. මිනිසාගේ වැඩ කිරීමේ ශක්තිය කෙරෙහි බර රහිත වීම කිසිදු අන්දමකට බල නොපාන බව මට පෙනුණි. ආපසු පෘථිවියට පැමිණෙන අවස්ථාවේ දී කලින් බර රහිත තත්වයේ සිට යළිත් බර සහිත තත්වයට මාරුවීම හිරිහැරයක් නැතුව පහසුවෙන් සිදුවුණි. ඉක්බිති අත්පාවල බර මට හැඟුණි. අසුනට උඩින් එල්බ සිටිනු වෙනුවට යළිදු මම අසුන් පත්වීමි." පෘථිවිය වටා තුන්වරක් යාත්‍රා කළ ජෝන් ග්ලෙන් ඔහුගේ තරණය අවසන් වූ විට මෙසේ පැවසීය: "මේ නව අවකාශ පරිසරයට මිනිසාට ඉතා ඉක්මනින් හැඩ ගැසිය හැකි බව මගේ අවකාශ තරණයෙන් ඔප්පු විය. අවකාශයෙහි දී ඔහුගේ සාමර්ථ්‍යයෙහිත් බුද්ධියෙහිත් වැඩි වෙනස් වීමක් සිදුවන්නේ නැත."
භාග්‍යයකට මෙන් මේ දක්වා අවකාශ නියමුවන් අවකාශය තරණය කරද්දී මරණයට ගොදුරු වී නැත. එහෙත් අනාගතයේ දී හදිසි අනතුරු සිදු වන්නට ඉඩ තිබේ. මේ නියමුවන් සියල්ලන් ම වීරයන් වශයෙන් මුළු ලෝකයා ම පිළිගෙන තිබේ. යූරි ගගාරින් පළමුවරට පෘථිවිය වටා යාත්‍රා කොට සුවසේ ආපසු පැමිණි විට අගමැති ක්රුෂෙෆ් මෙසේ පැවසීය: “අත්ලන්තික් සාගරය හරහා යාත්‍රා කොට ඇමෙරිකාව සොයා ගත් ක්‍රිස්ටෝපර් කොලම්බස්ගේ නාමය සදානුස්මරණීයව පැවැතේ නම් අවකාශයට පිවිස පෘථිවිය වටා වරක් යාත්‍රා කොට සුවසේ පෘථිවියට ආපසු ආ අපගේ මේ හුරුබුහුටි වීරයා වන ගගාරින් සහෝදරයා ගැන අපට කුමක් කිව හැකි ද? ඔහුගේ නාමය මනුෂ්‍ය ඉතිහාසයේ අමරණීය බවට පත්වනු නිසැකය.” (අවකාශ තරණය; අවකාශයානය; අවකාශ ඇඳුම ; අවකාශ වේදිකාව යන ලිපි ද බලනු.)
(සංස්කරණය: 1965)
