ආයුෂ

ලෝකයේ වෙසෙන නානාවිධ ජීවීන්ගේ ජීවන කාල ප්‍රමාණය එක සමාන නොවේ. සාමාන්‍යයෙන් කෘමීන්ට දීර්ඝ ආයුෂයක් නැත. වැඩිහිටි අවස්ථාවට පැමිණි පසු බොහෝ කෘමීන් ජීවත්වන්නේ දින කීපයක් පමණි. එහෙත් ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදයේ කැලිෆෝනියාවේ වැඩෙන කේතුධර ශාකයක් වන සෙක්වොයියා ගිගන්ටෙයා (sequoia gigantea) නමින් හැඳින්වෙන යෝධ ගස් අවුරුදු 4,000කටත් වඩා පූර්ව සමයක සිට තවමත් ජීවත් වන බවට සාක්ෂ්‍ය ඇත. ඇතැම් ඒකසෛලිකයන් (Protozoa) හදිසි අනතුරක් නුවූවොත් බොහෝ කල් ජීවත්වෙතැයි කිව හැකිය. ඉතා සරල ඒකසෛලික සතකු වන ඇමීබා (බ.) මීට නිදසුනකි. ඇමීබාවකුට කොපමණ කාලයක් ජීවත් විය හැකි දැයි කියන්නට අපට නුපුළුවන. ඌ බොහෝ උනන්දුවෙන් ආහාර අවශෝෂණය කරගෙන ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වේ. සුදුසු ප්‍රමාණයකට පැමිණි විට ඇමීබාවාගේ ශරීරය එකිනෙකට ළං වූ සමාන කොටස් දෙකකට ද්විඛණ්ඩනයෙන් (binary-fission) බෙදේ. මෙසේ එක් ඇමීබාවකුගෙන් කුඩා ඇමීබාවෝ දෙදෙනෙක් ඇති වෙති.

ඒ දෙදෙනා ද ආහාර අවශෝෂණය කරගෙන වර්ධනය වී එකා දෙදෙනකු බැගින් වී බෙදී යති. පරිසරයේ යම්කිසි අහිතකර තත්වයන් බල නොපෑවහොත් ඇමීබාවාගේ ජීවන චක්‍රය මෙසේ නොකැඩී පවතින බැව් පෙනේ. එබැවින් උගේ ආයුෂයේ දීර්ඝත්වය ප්‍රමාණ කළ නොහැක. ඒක සෛලික ඇමීබාවා අමරණීය සතෙකැයි සමහරුන්ගේ විශ්වාසයයි.

ශාක ආයුෂ

බොහෝ ශාක විශේෂ එක් ඍතුවක දී පරිණත වී ඵලපාකයෙන් පසු මැරෙන හෙයින් ඒවා වාර්ෂිකයෝ නම් වෙති. කූඩලු, බණ්ඩක්කා ආදිය වාර්ෂිකයෝය. ද්විවාර්ෂිකයෝ යන නමින් දන්නා ශාක අවුරුදු දෙකක් හෙවත් වර්ධන සෘතු දෙකක් ජීවත් වීමෙන් පසු මිය යති. කැරට්, බීට්රූට් ආදිය ද්විවාර්ෂිකයෝය. අවුරුදු කීපයක් ජීවත් වන ශාක බහුවාර්ෂිකයෝය. රෝස, ගඳපාන, අඹ, කොස්, දෙල් ආදිය බහුවාර්ෂිකයෝය. ඇතැම් බහුවාර්ෂික ශාකවල බිමින් උඩ තිබෙන වායව කොටස් පමණක් අවුරුද්දකට වරක් අහිතකර කාලයේ දී මැරී යයි. එහෙත් ඒවායේ භූගත කොටස්වලින් වායව කොටස් නැවත නැවත සෑදී බීජ උපදවයි. ශාක අතුරින් සාමාන්‍යයෙන් විවෘත බීජකයන්ට (gymnosperms) (විවෘත බීජකයෝ බ.) ආයුෂ වැඩිය. කලින් සඳහන් කළ සෙක්වොයියා ගස් හා වෙනත් කේතුධර ශාකයන්ට දීර්ඝ ආයුෂ තිබේ. විවෘත බීජක ශාකයක් වන මඩු ගසට ද අවුරුදු සියයක් පමණ කාලයක් ජීවත් විය හැකිය. වයස නිශ්චය වශයෙන් කිව හැකි දැනට ජීවත් වන පැරණි ම ගස අනුරාධපුරයේ ශ්‍රී මහා බෝධිය විය හැකිය. ක්‍රි.ව. 1962 දී එහි වයස අවුරුදු 2,250ක් විය. ඇසතු ගස ආවෘත බීජකයකි (angiosperm) (ආවෘත බීජකයෝ බ.). ගස් බොහොමයකට අවුරුදු 100–200 පමණ ජීවත් විය හැකිය.

සාමාන්‍යයෙන් බොහෝ ගස් මැරෙන්නේ වුවමනාවට වඩා විශාල වීම හේතු කොටගෙන අවශ්‍ය ආහාර පොළොවේ සිට අවශෝෂණය කර ගැනීම දුෂ්කර වන හෙයිනුත් සංශ්ලේෂණය කර ගන්නා ද්‍රව්‍ය සුදුසු තැන්වලට යවා ගැනීමට බැරි හෙයිනුත් දුර්වල වන නිසාය.

සත්වායුෂ

සාමාන්‍යයෙන් බලන කල සතුන්ගේ ආයුෂ අල්පය. ආයුෂ අඩු ම සතුන් අතර කෘමීහු වෙති. සමනළයාගේ ජීවිත කාලය සති අටක් පමණය. ඇතැම් කෘමීහු ඔවුන්ගේ ජීවිත කාලයෙන් වැඩි කොටසක් කීට අවස්ථාවේ ගත කරති. රැහැයියා මීට හොඳ නිදසුනකි. ඌ අවුරුදු 7ක් පමණ කීට අවස්ථාවේ ගත කරයි. වැඩිහිටි අවස්ථාවට පැමිණ ඌ ජීවත් වන්නේ මාස කීපයක් පමණි. අනික් බොහෝ සතුන්ට වඩා මත්ස්‍යයෝ දීර්ඝ කාලයක් ජීවත් වෙති. සතුරු උපද්‍රවයන්ගෙන් තොර වුවොත් උන්ට බොහෝ කලක් ජීවත් වන්නට පුළුවන. ඇතැම් මත්ස්‍යයෝ අවුරුදු 50 සිට 70 දක්වා ජීවත් වෙති. යුරෝපීය පයික් නමැති මත්ස්‍යයා අවුරුදු 70ක් පමණ ජීවත් වන බැව් දැන ගෙන තිබේ. සමහර කුරුල්ලන්ට දීර්ඝ කාලයක් ජීවත් විය හැකිය. ගේ කුරුල්ලා කුඩා වුවත් ඌ අවුරුදු 14ක් පමණ ජීවත් වෙයි. කරවැල් කොකුන්ට අවුරුදු 50ක් පමණ ද රට ගිරවුන්ට අවුරුදු 90ක් පමණ ද ජීවත් විය හැකිය. ඉබ්බන්ට සහ කැස්බෑවුන්ට ද දීර්ඝ ආයුෂ ඇත. සේෂියල් දූපත් හා ගැලපගෝස් දූපත්වල වෙසෙන යෝධ ඉබ්බන්ට අවුරුදු 250 සිට 500ක් පමණ දීර්ඝ කාලයක් ජීවත් විය හැකි යයි ඇතැම් විද්‍යාඥයෝ සිතති. කැළෑ සතුන් හීලෑ කර ගත් විට පරිස්සමින් බලා කියා ගැනීම නිසා ඔව්හු වැඩි කාලයක් ජීවත් වෙති.

ක්ෂීරපායී සතුන්ගේ ආයුෂ කෙරෙහි උන්ගේ දත් බෙහෙවින් බලපායි. එහෙත් දිවෙන් කූඹින් අල්ලා කන ඈයා ද සමහර වවුල් වර්ග ද දත් නැති තල්මසා ද මේ කොටසට ඇතුළත් නොවෙති. ක්ෂීරපායින් වැඩි දෙනකු මැරෙන්නේ දත් වැටීමේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් හාමත් වීමෙනි. මහලු කාලයේ දී මෘදු ආහාර දීමෙන් ඔවුන් ආයුෂ දික් කළ හැකිය. සතුන්ගේ ආයුෂ දළ වශයෙන් සඳහන් කැරෙන ලැයිස්තුවක් පහත දැක්වේ:

සතා සහ වයස අවුරුදු

තල්මසා - 70

ඇතා - 60

කඟවේණා - 50

හිපපොටේමස් - 40

වලහා - 35

ඔටුවා - 28

කොටියා - 21

අශ්වයා - 20

සිංහයා - 20

ගවයා - 20

වඳුරා - 15

ලේනා - 15

එළුවා - 15

බළලා - 15

බල්ලා - 10

ජිරාෆ් - 14

හාවා - 6

ඉබ්බා - 100

කැස්බෑවා - 42

පිඹුරා - 21

මොනරා - 100

ගිරවා - 50

ගේකුරුල්ලා - 14

පැස්බරා - 40

කුකුළා - 15

කපුටා - 30

මැඩියා - 15

ආඳා - 10

පයික් මත්ස්‍යයා - 70

වැඩි ම ආයුෂ ඇති ක්ෂීරපායී සතා මිනිසා යයි කිව හැකිය. අවුරුදු 100ක් පමණ ජීවත් වන මිනිස්සු නොයෙක් රටවල සිටිති. සාමාන්‍යයෙන් මිනිසකුට ජීවත් වීමට බලාපොරොත්තු විය හැකි ආයුෂ අවුරුදු 62ක් පමණි. එහෙත් රෝග නාශනය, වෛද්‍යකර්මය, සෞඛ්‍ය ආරක්ෂාව, සමාජසේවා ආදිය නිසා වර්තමාන මිනිසාට පෙරට වඩා දිගු කලක් ජීවත් වීමට බලාපොරොත්තු විය හැකිය. 1946යේ ලංකා ජනලේඛන වාර්තාව අනුව ඒ වර්ෂයෙහි දී සාමාන්‍යයෙන් අපේක්ෂිත ආයුෂ පිරිමියකුට අවුරුදු 47.19ක් ද ස්ත්‍රියකට 43.81ක් ද විය. අපේක්ෂිත ආයුෂ වැඩි ම රට වූ නවසීලන්තයේ පිරිමියකුට අවුරුදු 65.04ක් ද ස්ත්‍රියකට 67·88ක් ද විය. පරමායුෂ බුත්ති විඳින්නේ ඉතා ස්වල්ප දෙනකු පමණි.

බොහෝ කලක් ජීවත් වන දෙමාපියන්ගේ දරුවෝ සාමාන්‍යයෙන් දීර්ඝායු ලබති. පරිසරය ද ආයුෂ කෙරෙහි බලපාන්නේය. මරණයට බොහෝ විට හේතු වන්නේ රෝගයකි. සමහර විට එය ධමනි පිළිබඳ හෝ වකුගඩු හෝ හෘදය පිළිබඳ හෝ රෝගයකි. අවුරුදු 60 තෙක් රෝගෝපද්‍රවවලින් බේරුණු කෙනෙකුට බොහෝ කාලයක් ජීවත් වීම බලාපොරොත්තු විය හැකිය. අධික මත්පැන් පානයෙන් ආයුෂ කෙටි වන බැව් පෙනේ.

අවුරුදු 150කටත් වඩා කල් ජීවත් වූ අය ගැන නොයෙක් රටවල වාර්තා වී ඇතත් මේ වාර්තා බොහොමයක් සැක සහිතය. වයස අවුරුදු 100කට වැඩි අය 493 දෙනකු (දහසට 0.07ක්) 1946 දී ලංකාවෙහි සිටි බවත් අවුරුදු 126ක් වයස යැයි ප්‍රකාශ කළ එක් ස්ත්‍රියක සිටි බවත් ඒ වර්ෂයේ ජනලේඛන වාර්තාවෙහි සඳහන් වේ.

(සංස්කරණය: 1965)