උතුරු කැරොලයිනා
ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපද රාජ්යයේ ජනපදයකි. 'පැරණි උතුරු ජනපදය’ යනුවෙන් ද හැඳින්වෙන මෙම ජනපදය උතුරින් ව'ජිනියා ජනපදයෙන් ද නැගෙනහිරින් හා අග්නි දිගින් අත්ලන්තික් සාගරයෙන් ද දකුණින් හා නිරිතින් දකුණු කැරොලයිනා, ජෝර්ජියා යන ජනපදවලින් ද උතුරින් හා වයඹින් ටෙනසි ජනපදයෙන් ද සීමා වී තිබේ. එක්සත් ජනපද රාජ්යයේ ජනපද අතුරෙහි ප්රමාණයෙන් විසිහත් වැනි ජනපදය වන මෙය දිගින් නැගෙනහිර සිට බටහිර දක්වා සැ. 503.25ක් වන අතර පුළුලින් උතුරේ සිට දකුණ දක්වා සැ. 187.5කි. දියෙන් වැසුණු ව.සැ. 3,615ක ප්රමාණය ඇතුළුව මෙහි සම්පූර්ණ වර්ග ප්රමාණය ව.සැ. 52,712කි.
භූ ලක්ෂණ
උතුරු කැරොලයිනා ජනපදය භූ ලක්ෂණ අතින් අත්ලන්තික් මුහුදුකර තැනිතලාව, පීඩ්මොන්ට් සානුව හා කඳුකර ප්රදේශය යනුවෙන් කොටස් තුනකට බෙදේ. මුහුදුකර තැනිතලාව වූකලි මුහුදු වෙරළේ සිට පීඩ්මොන්ට් සානුවේ නැගෙනහිර කෙළවර තෙක් සැ. 100 සිට 150 දක්වා වෙනස් වෙමින් විහිදී යන පුළුල් තැන්නකි. මුහුදුකර තැනිතලාවත් කඳුකර ප්රදේශයත් අතර පිහිටා ඇති පීඩ්මොන්ට් සානුව සැ. 60 සිට 75 දක්වා පුළුල් වන අතර මුහුදු මට්ටමේ සිට උස අඩි 500 සිට 1,500 දක්වා වෙයි. කඳුකරයේ සිට ගලා එන ගංගාවන් රාශියක් හේතුකොටගෙන සෑදුණු පුළුල් පුනීල මෝය සමූහයක් මෙහි දක්නට ලැබේ. මේ ජනපදය හරහා ගලා යන ගංගාවන් අතර රෝවනෝක්, ටාර්-පැම්ලිකෝ, න්යුස්, කේප්ෆියර්, බ්රෝඩ්, කාටෝබා, යැඩ්කින් යන ගංගා ප්රධාන තැනක් ගනී. පීඩ්මොන්ට් සානුවෙන් බටහිරට වන්නට අඩි 2,000 සිට 3,000 දක්වා උසකින් යුත් තවත් සානුවකි. මේ සානුවට යාබදව ස්ටෝන්, අයන්, යුනේකා, ග්රේට් ස්මෝකි, යුනිකොයි යන කඳු දක්නට ලැබේ. මේ කඳු බටහිර ඇපලේචියන් කඳුවැටියේ ම කොටස් ලෙස සැලකේ. මිචල් කූටය (6,684´), ක්ලිංමන්ස් ඩෝම් (6,642´), ගීයෝ කූටය (6,615´) යන කඳු මුදුන් පිහිටා ඇත්තේ ජනපදයේ බටහිර අන්තයෙහිය. මිචල් කූටය ජනපදයෙහි උස ම කඳු මුදුන ලෙස සැලකේ. මෙම ජනපදයෙහි ස්වාභාවික විල් අතර කොලම්බස් කෝරළයේ වැකමෝ විලත්, මැටමස්කීට් ප්රදේශයේ ඇලිගේටර් විලත් විශේෂයෙන් සඳහන් කළ යුතුය. ලිට්ල් ටෙනසි ගංගාවෙහි වූ ෆොන්ටානා වේල්ලත් ටෙනසි දේශසීමාව අසල වූ හයිවොසි ගංගාවේ හයිවොසි වේල්ලත් විශාල විදුලි බල යෝජනා ක්රම දෙකකි.
දේශගුණය
උතුරු කැරොලයිනා ජනපදයේ භූමි නිර්මාණයේ විවිධත්වය හේතුකොටගෙන දේශගුණයේ ද විවිධත්වයක් පවතී. මුහුදුකර තැනිතලාවේ විල්මිංටන් පෙදෙසේ මාධ්ය වාර්ෂික උෂ්ණත්වය පැ. 31.1°කි. පීඩ්මොන්ට් සානුවේ ෂාර්ලට් පෙදෙසේ උෂ්ණත්වය පැ. 60.2°කි. කඳුකරයේ ඈෂ්විල් පෙදෙසේ උෂ්ණත්වය පැ. 54.1°කි. ජනපදය මුළුල්ලෙහි සාමාන්ය වාර්ෂික වර්ෂාපතනය 49.6"කි. මෙම ජනපදයෙහි අක්කර 19,000,000ක් හෙවත් ගොඩබිමේ මුළු වර්ග ප්රමාණයෙන් සියයට 58ක් වනාන්තරයෙන් වැසී පවතී. ෆ්ලොරිඩා ජනපදයත් ටෙක්සස් ජනපදයත් හැරුණු විට අන් කිසිදු ජනපදයක දක්නට නොලැබෙන තරම් විවිධ ගස් වර්ග මෙහි දක්නට ලැබේ. අක්කර 3,593,436ක් වසා සිටින ජාතික වනාන්තර සතර වූ ක්රෝඅටැන්, ඌව්හරි, පිස්ගා සහ නැන්ටහේලා පිහිටා ඇත්තේ මෙම ජනපදය ඇතුළතය. ග්රේට් ස්මෝකි මවුන්ටන්ස් ජාතික උද්යානයේ (අක්කර 230,000) විශාල කොටසක් ද උතුරු කැරොලයිනාවේ බටහිර කොටසෙහි වෙයි.
අනෙක් ජනපදවල ගොවි ජනගහනය හා තුලනාත්මකව සලකන විට උතුරු කැරොලයිනාවේ ගොවි ජනගහනය ඉතා විශාලය. මෙහි සාමාන්ය ගොවිපළක් ප්රමාණයෙන් අක්කර 67ක් පමණ වේ. මුළු ගොවි බිම් ප්රමාණය අක්කර 19,800,000කට සමීප වෙයි. මෙම ජනපදයේ කෝරළ සියයෙන් කෝරළ අනූ හතක ම දුම්කොළ වගා කරනු ලැබේ. ප්රධාන වෙළෙඳ බෝගය දුම්කොළ වුව ද කපු, ධාන්ය හා පලතුරු වගාව ද ඊට නොදෙවෙනි තැනක් උසුලයි. සත්වපාලනය, විශේෂයෙන් ඌරන් හා කුකුළන් ඇති කිරීම, ශීඝ්ර ලෙස දියුණු වෙමින් පවතී.
කර්මාන්ත අතුරෙහි ප්රමුඛස්ථානය ගන්නේ රෙදි පිළී නිෂ්පාදනයත් දුම්කොළ කර්මාන්තයත්ය. රෙදිපිළී නිෂ්පාදනය සම්බන්ධයෙන් සලකන විට ලෝම හා කෘත්රිම රෙදිපිළී නිපදවීම විෂයයෙහි විශාල දියුණුවක් ලබා ඇත. ජනපදයේ ප්රධාන කර්මාන්තායතන ඩරම්, වින්ස්ටන්-සේලම්, බ’ලිංටන්, එකුස්ටා, ග්රීන්ස්බරෝ ආදි නගර ආශ්රිතව පිහිටා තිබේ. අනෙක් කර්මාන්ත ආහාර ද්රව්ය නිපදවීම, රසායන ද්රව්ය සෑදීම, වීදුරු හා කඩදාසි නිපදවීම, යාන්ත්රික භාණ්ඩ තැනීම හා ආශ්රිතව පවතී. එක් කලෙක රන් නිපදවීමෙහි ප්රමුඛස්ථානය ගෙන සිටි උතුරු කැරොලයිනාව යුරේනියම් හා ටංස්ටන් කැණීම සම්බන්ධයෙන් දැන් විශේෂ උනන්දුවකින් ක්රියා කරන බව පෙනේ. වැන්ස් කෝරළයේ හෙන්ඩර්සන් නගරය අසල පිහිටි ටංස්ටන් ආකර බිම එක්සත් ජනපදයේ විශාල ම ආකර බිම්වලින් එකකි.
ආණ්ඩුක්රමය හා අධ්යාපනය
මෙහි මහජන මහා මණ්ඩලය අවුරුදු දෙකක කාල සීමාවක් සඳහා තෝරාගනු ලබන මන්ත්රීවරුන් පනස් දෙනකුගෙන් සමන්විත සෙනට් සභාවකින් ද මන්ත්රීවරුන් එකසිය විසි දෙනකුගෙන් සමන්විත නියෝජිත මන්ත්රී මණ්ඩලයකින් ද යුක්ත වෙයි. මෙහි ආණ්ඩුකාරවරයා අවුරුදු සතරක කාල සීමාවක් සඳහා තෝරාගනු ලැබේ. අනෙක් නිලධාරි මණ්ඩලය උපආණ්ඩුකාර තැන, රාජ්ය ලේකම් තැන, ගණකාධිකාරි, භාණ්ඩාගාරික, මහජන අධ්යාපන අධිකාරි, කම්කරු, කෘෂිකර්ම, රක්ෂණ යන කාර්යභාර කොමසාරිස්වරු, ඇටෝර්නි ජනරාල් යන මේ අයගෙන් සැදුණේ වෙයි. අධිකරණ බලය සාමාජිකයන් සත් දෙනකුගෙන් යුත් ශ්රේෂ්ඨාධිකරණයක් වෙත රඳා පවතී. මෙහි සියලු ම ප්රාථමික පාඨශාලා හා උසස් පාඨශාලා සඳහා ජනපද රජයෙන් මුදල් වැය කෙරේ. වයස අවුරුදු හතේ සිට දහසය දක්වා වූවනට අධ්යාපනය අනිවාර්යය. වයස අවුරුදු විසි එක දක්වා නිදහස් අධ්යාපනය ලැබේ. 1964 දී මෙහි ප්රාථමික පාඨශාලා 1,960ක් ද ද්විතීයික පාඨශාලා 822ක් ද විය. උසස් අධ්යාපනය සඳහා ද්විවර්ෂ ප්රජා විද්යාල 5ක් ද පොදුකාර්ය්ය ජ්යෙෂ්ඨ විද්යාල 11ක් ද විශ්වවිද්යාල චතුෂ්කයකින් සමන්විත උතුරු කැරොලයිනා විශ්වවිද්යාලය ද වේ.
ජනගහනය
1965 වර්ෂයෙහි ඇස්තමේන්තු කිරීම අනුව මෙම ජනපදයේ මුළු ජනගහනය වූයේ 4,914,000කි. මුළු ජනගහනයෙන් නීග්රෝවරු 1,116,021කි. රතු ඉන්දියන්වරු 38,129කි. ප්රධාන පෙළේ නගරවල ජනගහනය මෙසේය: ෂාර්ලට් 201,564; ග්රීන්ස්බරෝ 119,574; වින්ස්ටන්සේලම් 111,135; රැලේ (අගනුවර) 93,931.
ඉතිහාසය
උතුරු කැරොලයිනාවේ මුල් වැසියෝ රතු ඉන්දියන්වරුය. ගෝත්ර විසි ගණනකට අයත් රතු ඉන්දියන්වරු මෙහි වූහ. මෙම ප්රදේශයේ ඇති කරන ලද ප්රථම ජනාවාස වූයේ සර් වෝල්ටර් රැලේ විසින් රෝඅනෝක් දිවයිනෙහි 1584 දී පිහිටුවන ලද උපනිවේෂය. එහෙත් මේ උපනිවේෂ එකකුදු සාර්ථක නොවීය. මෙම ප්රදේශයේ ප්රථම ස්ථිර පදිංචිකරුවන් ලෙස සැලකෙන්නේ 1650 පමණේ දී ව'ජිනියා ජනපදයෙන් අවුත් ඇල්බමාල් ප්රදේශයේ පදිංචි වූ ජනයාය. පළමුවැනි චාල්ස් රජු විසින් සර් රොබට් හීත්ට පවරා දෙන ලද උතුරු කැරොලයිනා හා දකුණු කැරොලයිනා යන ජනපද දෙක ම ඇතුළත් ප්රදේශය දෙවෙනි චාල්ස් රජු විසින් අත්ලන්තික් සාගරය දක්වා තවදුරටත් පුළුල් කොට තම හිතවතුන් අට දෙනකුට පවරා දී පරිපාලනය ද ඔවුන් අතට ම පත් කරන ලදි. ඔවුන් මුදල් ඉපයීම විනා ප්රදේශය ක්රමවත්ව පාලනය කිරීම ගැන සැලකිලිමත් නොවූයෙන් 1677 දී ප්රදේශ වැසියෝ අයිතිකාර පාලකයනට විරුද්ධ ව කැරලි ගසන්නට වන්හ. 1729 දී මෙම ප්රදේශය මුල් අයිතිකරුවන් විසින් රජුට ආපසු පවරන ලදින් උතුරු කැරොලයිනාව හා දකුණු කැරොලයිනාව යනුවෙන් කොටස් දෙකකට බෙදා රාජකීය ප්රදේශ ද්වයක් වශයෙන් පාලනය කැරෙන්නට වන. උතුරු කැරොලයිනාව මෙම රාජකීය පාලනයෙන් මිදී නිදහස් රාජ්යයක් පිහිටුවන ලද්දේ 1776 දීය.
දොළොස්වැනි ජනපදය වශයෙන් එක්සත් ජනපද රාජ්යයට සම්බන්ධ වූ උතුරු කැරොලයිනාව ජනපද අතර වූ සිවිල් යුද්ධ සමයේ දී එක්සත් ජනපද රාජ්යයෙන් ඉවත් වී යුද්ධය අවසන් වීමෙන් ඉක්බිති 1868 දී යළි එක්සත් ජනපද රාජ්යයට ඇතුළු වූවාය. දුම්කොළ නිෂ්පාදනයත් රෙදිපිළී නිෂ්පාදනයත් නිසා උතුරු කැරොලයිනාවේ ආර්ථික තත්වය ශීඝ්ර ලෙස දියුණු වන්නට වන. මෙය දුම්රිය මාර්ග තැනීමට ඉමහත් රුකුලක් වූයේය. අධ්යාපනය හා කාර්මික කටයුතු අතින් පියවර කීපයක් ඉදිරියට තබන ලදි. 1921න් පසු මාර්ග සම්බන්ධයෙනුත් කෘෂිකාර්මික ක්රම සම්බන්ධයෙනුත් ඇති වූ ශීඝ්ර දියුණුව නිසා මෙම ජනපදයට අනෙක් දියුණු ජනපද අතර වැදගත් තැනක් හිමි විය. දෙවෙනි ලෝක සංග්රාම සමයෙන් පසු මෙහි කාර්මික නිෂ්පාදන කීපගුණයකින් වර්ධනය වූයේය.
(ආර්ථීක භූගෝල විද්යාව, ආර්ථික කටයුතු, ඉතිහාසය, දේශපාලනය යන මේ අංශ සඳහා උතුරු ඇමෙරිකාවේ ඒ ඒ රටවල් යටතේ එන ලිපි හා ඇමෙරිකාව යන ලිපිය ද බලන්න.)
(සංස්කරණය: 1970)
