ඇට
(අස්ථි). තම ශරීරය දරා සිටීමට සෑම සතකුට ම වාගේ යම් විධියක සැකිල්ලක් තිබේ. මේ සැකිලි සෑදී ඇත්තේ ඇටවලිනි. සැකිල්ලේ ස්වභාවය ඒ ඒ සත්ව වර්ගයා අනුව වෙනස් විය හැකිය. මිනිසා ද ඇතුළු වඩා විශාල සත්ව ප්රභේදයන්ගේ ඇට ආධාරක පටක ලෙස විකසනය වී ඇත.
සාමාන්යයෙන් ඇටයක් හෙවත් අස්ථියක් වූකලි දෙකෙළවර මහත් වූ හිස් නළයක් වැනි නිර්මාණයකි. මෙවැනි අස්ථිවල කෙළවරවල් ඒ අසල පිහිටි වෙනත් අස්ථි කෙළවරවල් සමඟ සම්බන්ධ වන තැන් සන්ධි නමින් දනු ලැබේ.
නොවියළි අලුත් ඇට කැබෙල්ලක් අණ්වීක්ෂයකින් පරීක්ෂා කළහොත් එය සෑදී තිබෙන්නේ කිසියම් ද්රව්යයක් ස්තරය පිට ස්තරය වශයෙන් එකතු වීමෙන් බවත් මේ ස්තර අතර හිදැස් තිබෙන බවත් අපට පෙනේ. මේ හිදැස්වල සජීව සෛල ඇති බව ද පෙනේ. අප අස්ථි හෙවත් ඇට නමින් හඳුන්වන ද්රව්යය නිපැදවෙනුයේ මේ කුඩා සජීව සෛල මගිනි.
ඇතැම් කැල්සියම් ලවණ අඩංගු ඔසෙයින් නමැති ප්රෝටීනයකින් ඉහත කී ස්තර (ශරාවක-lamellae) සෑදී ඇත. මේ ලවණවලින් වැඩි කොටස කැල්සියම් කාබනේට් සහ කැල්සියම් පොස්පේට්ය.
මැග්නීසියම්, යකඩ හා මැංගනීස් වැනි වෙනත් ලෝහවලට අයත් වූත් යට කී ලවණවලට සමාන වූත් ලවණ ද අංශුමාත්ර වශයෙන් ඇත්තේය. මෙසේ, නොවියළි අලුත් අස්ථියක් හෝ ශරීරය තුළ වූ අස්ථියක් සෛලවලින් යුක්ත සජීව පටකයක් බව අපට පෙනේ. තැන්පත් වූ ලවණ ද දිනෙන් දින ම බැහැර කරනු ලැබ ඒ වෙනුවට අලුතෙන් ලවණ සෑදේ. රෝග සලකුණු බොහෝ විට අස්ථිවල සටහන් වනුයේ අස්ථියක ඇති මේ සක්රිය, සජීව ලක්ෂණය හේතු කොටගෙනය. ඇටයක් පෑස්සීමේ ශක්තිය ශරීරයට ඇත්තේ ඇටයෙහි වූ යථෝක්ත සක්රිය, සජීව ස්වභාවය නිසා ම ය.
අස්ථි සෛලවලට පෝෂණයත් ඇට වර්ධනයට අවශ්ය ලවණත් රුධිර ධාරාව මගින් සපයනු ලැබේ. ඇට වැඩීම සම්බන්ධයෙන් එන්සයිම (බ.) ද උදවු වෙයි. ශරීරය දරා සිටීමට උදවුවනු පමණක් නොව අන් නොයෙක් අයුරින් ද ඇට ශරීරයට ප්රයෝජනවත් වේ. ඇටවලින් කෙරෙන එවැනි එක් වැදගත් කෘත්යයක් නම් අපේ රුධිර සෛල උපදවන මාතෘ සෛල ඇට මිදුලු කුහරය ඇතුළේ අඩංගු කිරීමය.
(කර්තෘ: ඇෆ්.ඇල්.ඩබ්ලිව්. ජයවර්ධන)
(සංස්කරණය: 1967)
