උපාදානස්කන්ධ
උපාදානයට ප්රත්යය වූ, උපාදානයට ගෝචර වූ ස්කන්ධයෝ උපාදානස්කන්ධයෝයි. උපාදාන නම් දැඩිව ගැනීම් අර්ථයෙන් කාම-දිට්ඨි-සීලබ්බතපරාමාස-අත්තවාද යන මොහුයි (උපාදාන බලන්න). කාමාදි සතර උපාදානයට ප්රත්යය වූ ධර්මසමූහය උපාදානස්කන්ධ යයි කියනු ලැබේ. උපාදානස්කන්ධයෝ පස් දෙනෙකි. එනම් රූප, වේදනා, සංඥා, සංස්කාර, විඥාන යන මොහුයි. එහි 1. භූත - උපාදාය භේදයෙන් අටවිසි වැදෑරුම් වූ අතීතාදි එකොළොස් තැන්හි සිටි රූප සමූහය රාශ්යර්ථයෙන් රූපස්කන්ධ නම් වෙයි. 2. විඳීම් ලක්ෂණ කොට ඇති කුශල අකුශල අව්යාකෘත යයි ජාති වශයෙන් ත්රිවිධ වූ සුඛ-දුක්ඛ-සොමනස්ස-දොමනස්ස-උපෙක්ඛා යයි ස්වභාව වශයෙන් පස්වැදෑරුම් වූ කාමාවචරාදි සතර බිමට අයත් සිත්හි සුදුසු පරිදි සහජාත වශයෙන් යෙදෙන අතීතාදි එකොළොස් තැන්හි සිටි වේදනා රාශිය වේදනාස්කන්ධ නම් වෙයි. 3. හැඳිනීම් ලක්ෂණ කොට ඇති කුශල-අකුශල-අව්යාකෘත වශයෙන් ත්රිවිධ වූ සියලු ම විඥානයන්හි යෙදුණු අතීතාදි එකොළොස් තැන්හි සිටි සංඥා රාශිය සංඥාස්කන්ධ නම් වෙයි. 4. වේදනා-සංඥා දෙක හැර ඉතිරි පනස් චෛතසිකයෝ සංස්කාරස්කන්ධ නම් වෙත්. 5. කාම-රූප-අරූප-ලොකුත්තර යන සතර බිමට අයිති එකුන් අනූ සිත විඥානස්කන්ධ නම් වේ (පඤ්චස්කන්ධ බලන්න).
මෙසේ සාමාන්යයෙන් සාශ්රව වූ ද අනාශ්රව වූ ද සියලු ධර්මයෝ ස්කන්ධ යයි දෙසන ලද්දාහුය. සභාග ධර්මයන්ගේ සංග්රහ කිරීම පිණිසයි. විදර්ශනාවට භුමි දක්වනු පිණිස ආශ්රව සහිත වූවාහු ම උපාදානස්කන්ධයෝ යයි වදාරන ලද්දාහුය. අනාශ්රව වූ රූපයක් නැති හෙයින් රූපය රාශ්යර්ථයෙන් ස්කන්ධ වූයේත් සාශ්රවාර්ථයෙන් උපාදානස්කන්ධ වූයේත් වෙයි. වේදනාදිය අනාශ්රව වූවාහු ද ඇත. ආශ්රව සහිත වේදනාදිය පමණක් ම උපාදාන ස්කන්ධයන් කෙරෙහි ලා දෙසන ලද්දාහු වෙත්. මෙසේ ස්කන්ධ-උපාදානස්කන්ධයන්ගේ වෙනස දත යුතුය.
වැඩි විස්තර සඳහා විසුද්ධිමග්ග ඛන්ධනිද්දේසය බලන්න.
(සංස්කරණය: 1970)
