අජ්මීර් - මෙර්වාරා
මෙය උත්තර අක්ෂභාග 25˚ 24"හා 26˚ 42"ත් නැගෙනහිර දේශාන්තර 73˚ 45" හා 75˚ 24"ත් අතර වයඹ දිග ඉන්දියාවේ පිහිටි පළාතකි. විශාලත්වය වර්ග සැතපුම් 2711කි. මෙහි පිහිටා ඇති දිස්ත්‍රික්කයක් ද මේ නමින් ම හැඳින්වේ. මෙය ප්‍රධාන වශයෙන් වැලි සහිත වියළි තැන්නකි. එහෙත් ආරවල්ලි කඳු මේර්වාරා ප්‍රදේශය ආශ්‍රිතව විහිදී ඇත. වර්ෂාව දුලබය. ඉරිඟු, මිලට් ආදී ධාන්‍ය වර්ග සහ කපු වැනි වෙළඳ ද්‍රව්‍ය වැවීම ජනයාගේ ප්‍රධාන රක්ෂාවය. පේෂකර්මාන්තය සාමාන්‍යයෙන් දියුණුය. බියාවර් සහ කෙක්රි යන ස්ථාන දෙක මෙහි ඇති ප්‍රධාන වෙළඳ ද්‍රව්‍ය වැවීම ජනයාගේ ප්‍රධාන රක්ෂාවය. පේෂකර්මාන්තය සාමාන්‍යයෙන් දියුණුය. බියාවර් සහ කෙක්රි යන ස්ථාන දෙක මෙහි ඇති ප්‍රධාන වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයෝය. අජ්මීර් - මෙර්වාරාහි ජනගහනය (1931) 6,93,372කි. මෙහි වැසියන්ගේ ප්‍රධාන ආගම හින්දු ආගමය. භාෂාව හින්දිය. අජ්මීර් (බ.) නගරය මෙහි අගනුවරය.
අජ්මීර් හා මෙර්වාරා යන දිස්ත්‍රික්ක දෙක ම 1818දී බ්‍රිතාන්‍යය සතු විය. එකල මේ දිස්ත්‍රික්ක දෙක අයත්ව තුබුණු ප්‍රදේශය රාජ්පුතානා රාජ්‍යය මධ්‍යයෙහි පිහිටා තුබුණු හුදකලා බ්‍රිතාන්‍ය ප්‍රාන්තයක් වූවාක් මෙන් ම වයඹදිග දේශසීමා ප්‍රාන්තයේ (වර්තමාන උත්තර ප්‍රදේශයේ) කොටසක් ද විය. 1871දී අජ්මීර් හා මෙර්වාර් දිස්ත්‍රික්ක ඒකාබද්ධ කරනු ලැබීමෙන් පසු අජ්මීර් - මෙර්වාරා නමින් එක පළාතක් බවට පත්විය. එය ඉන් පසු පාලනය වූයේ ඉන්දියාවේ බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුවේ විදේශ කටයුතු පිළිබඳ දෙපාර්තමේන්තුව යටතේ සිටි ප්‍රධාන කොමසාරිස්වරයකු මගිනි. 1935 ඉන්දියානු ආණ්ඩු පනත නිසා අජ්මීර් - මෙර්වාරා පළාතේ පාලන තත්ත්වය හෝ දේශසීමා තත්වය වෙනස් නොවීය. එහෙත් 1947 ඉන්දියානු ආණ්ඩු පනත යටතේ අජ්මීර් - මෙර්වාරා ප්‍රදේශය අජ්මීර් නමින් "සී" වර්ගයේ ප්‍රාන්ත ආණ්ඩුවක් බවට පත්විණි.
1952 සිට 1956 නොවැම්බර් මස පළමුවනදා දක්වා මේ පළාත පාලනය වූයේ මහජන ඡන්දයෙන් තේරුණු ඇමති මණ්ඩලයක් මගිනි. ප්‍රදේශ රාජ්‍යයේ නායකයා හැටියට එකල ප්‍රධාන කොමසාරිස්වරයෙක් පත්ව සිටියේය. ඇම්.කේ. ක්‍රිපලානි මහතා මෙහි ප්‍රථම ඉන්දියානු ප්‍රධාන කොමසාරිස්වරයා විය. තිදෙනකුගෙන් යුත් ඇමති මඬුල්ලේ ප්‍රධාන අමාත්‍යවරයා හරිබාහු උපාධ්‍යාය මහතා විය. 1956 නොවැම්බර් මස පළමුවන දා අජ්මීර් ප්‍රාන්ත ආණ්ඩුව රාජස්ථාන් රාජ්‍යයට සම්බන්ධ කරගනු ලැබීය.
(සංස්කරණය:1963)
