අලංකාර ග්‍රන්ථ (සිංහල)
වාල්මීකි ආචාර්යවරයා විසින් රචනා කළ රාමායණය පුරාණතම කාව්‍යය වශයෙන් සලකනු ලැබේ. එහෙයින් කාව්‍ය නිර්මාතෘවරයා ලෙස සැලැකෙනුයේ ද ඔහුය. ඡන්දස හා අලංකාරය නීතිරීතිවලින් බැඳුණු ශාස්ත්‍ර වශයෙන් ව්‍යාප්ත වූයේ රාමායණයෙන් පසුව බව සලකනු ලැබෙයි. මේ (ඡන්දස් - අලංකාර) දෙක ම කාව්‍යය පදනම් කොට ඇති හෙයිනි. ඡන්දස මාත්‍රා - වර්ණයන් පදනම් කොට ඇති හෙයින් විවිධ ආචාර්යවරයන් විසින් බඳනා ලද ඡන්දශ් ශාස්ත්‍රයන්ගේ ඒකාත්මක බවක් (එකඟකමක්) දක්නට ලැබේ. හුදෙක් වාග්වෛචිත්‍රය පිණිස පවත්නා අලංකාරයට එබඳු මූලයක් නොවූයෙන් අලංකාර ශාස්ත්‍රයෙහි විවිධ වෙනස්කම් ඇති විය. කාව්‍යයන් පිළිබඳ රීතිභේදය ඇති වූයේත් අලංකාරවාදය ධ්වනිවාදය රසවාදය හා රීතිවාදය ආදිය කාව්‍යයෙහි ලා ප්‍රධාන යයි ඒ ඒ ආචාර්යවරයන් කලින් කල ප්‍රකාශ කෙළේත් එහෙයිනි.
භාෂාවක් උපාදේයත්වයෙන් සැලැකෙනුයේ ඒ භාෂාවෙන් ගොඩනැඟුණු සාහිත්‍යය අනුවය. සාහිත්‍යය ආරක්ෂාවීමට ව්‍යාකරණ නිරුක්ති ඡන්දෝලංකාරාදි අවයවයන්ගෙන් භාෂාව සමෘද්ධව තිබිය යුතුය. අවුරුදු දහස් ගණනකින් පෙර පවා සිංහලයෙන් ලියැවුණු උසස් සාහිත්‍යයක් තුබූ බව පිළිගන්නා විට ව්‍යාකරණාදිය මෙන් ම අලංකාර ශාස්ත්‍රය ද සිංහලයෙන් නිපැදී තුබූ බව පිළිගත යුතුය. එහෙත් අප හමුයෙහි ශේෂව පවත්නා එක ම පැරණි අලංකාර ග්‍රන්ථය 'සියබස්ලකර' (බ.) වේ. මෙය නව වැනි ශතවර්ෂය පමණේ දී කරන ලදැයි යෙත්. මේ ග්‍රන්ථයෙහි දශප්‍රාණ, පන්තිසක් අලංකාර, මහායමක, නවදොස් යන මෙතෙක් දෑ ඇතුළත්ය. ප්‍රමාණයෙන් පද්‍ය සාරසියයක් වූ සියබස්ලකර මහාකවි දණ්ඩීන්ගේ කාව්‍යාදර්ශය ඇසුරු කොට පළමුවන සේන රජු විසින් ලියන ලදි.
මෙකල දක්නට ලැබෙන පැරණි අලංකාර ග්‍රන්ථය සියබස්ලකර වුව ද ඊට පෙර සිංහලයෙන් ලියැවුණු සංක්ෂිප්ත අලංකාර ශාස්ත්‍රයක් තුබුණු බව
දෙරැස්වස් කියම් - පෙරගත් සකෙව්නිදු වූ
නොදත නොදත දෙව්බස් - සියකව් ලකුණිනෙක් දෙස්
කලාගුරු සුළුපා - වැසි වූ කුලුණු නුවණ යුත්
කලණමිතෙ වියතුන් - ගත්හි පියුම් ලකුණු ඈ
යනාදි ගීවලින් පෙනේ. සියබස්ලකර ලියන ලදුයේ දෙපක්ෂයක මහජනයා උදෙසාය; සැකෙවින් ලියන ලද පූර්ව අලංකාරශාස්ත්‍රය නොදතුවනට හා සකුබස නොදතුවනටය. සකුබස දතුවනට සිංහලයෙන් අලංකාරයක් නොවුවමනාය; සංස්කෘත අලංකාරශාස්ත්‍රය සිංහලයෙහි ද උපයෝගී වන හෙයිනි. සකුව නොදතුවනට සැකෙවින් තුබූ පූර්ව අලංකාර ග්‍රන්ථය ප්‍රමාණවත් විය. එයට වඩා ලිහිල් වූ ද විස්තර වූ ද ග්‍රන්ථයක් වශයෙන් සියබස්ලකර ලියූ බව සිතිය යුතුය. සියබස්ලකරින් මතු වී පෙනෙන ඒ පුරාණතම අලංකාර ග්‍රන්ථය ද නාමශේෂ සිංහල සාහිත්‍යාවලියෙහිලා ගිණිය යුතුය.
මෙයින් පසු බොහෝ කලක් ගතවනතුරු ම සිංහලයෙන් අලංකාර ප්‍රකාශ කිරීමට සිතූ කෙනෙක් නොවූහ. ලක්දිව සංස්කෘත අධ්‍යාපනය ව්‍යාප්ත වීමත් සංස්කෘත අලංකාර ග්‍රන්ථ ඔවුනට ප්‍රමාණ වීමත් එයට හේතු වශයෙන් දැක්විය හැකිය. ලක්දිව බෙහෙවින් ව්‍යවහාරයට පැමිණි සංස්කෘත අලංකාර ග්‍රන්ථ නම් ශ්‍රීමද්දණ්ඩීන් රචනා කළ කාව්‍යාදර්ශයත් මම්මටාචාර්යයන්ගේ කාව්‍යප්‍රකාශයත් යන දෙකය. දඹදෙණි රාජ්‍ය සමය වන විට අධ්‍යාපන විෂයයෙහි මඳ වෙනසක් ඇති විය. එනම් කිසි කෙනකුන් සංස්කෘතය හැර පෙළබස පමණක් ප්‍රධාන අධ්‍යාපන විෂය කරගැනීමය. මේ නිසා පාලිභාෂායෙන් වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රීය ග්‍රන්ථ මෙන් ම ඡන්දෝලංකාර ශාස්ත්‍රයන් ද නිපැදවූහ. මෙහි දී සිංහලයන්ගේ අලංකාරඥානය සඳහා සුබෝධාලංකාර නම් අගනා මාගධික අලංකාර ග්‍රන්ථය ද උපයෝගී කරගන්නා ලද්දේය. සියබස්ලකරට පුරාණ සිංහල සන්නයක් රතනමධු නම් ආචාර්යවරයකු විසින් ද කාව්‍යාදර්ශයට පුරාණ සිංහල සන්නයක් බහුශ්‍රැත පඬිවරයකු විසින් ද සුබෝධාලංකාරයට පුරාණ සිංහල සන්නයක් ව්‍යක්ත යතිවරයකු විසින් ද ලියන ලද්දේ දඹදෙණි යුගය පමණේ දී යයි සැලකේ. සිංහලයන්ගේ අලංකාරඥානයට මේ සිංහල සන්න තුන ද උපකාර වූ බව සැලකිය හැකිය.
සියබස්ලකරින් පසුව සිංහලයෙන් අලංකාර හඳුන්වාදීමට සිත් නැමුවෝ ප්‍රතිරාජපිරිවෙන් හිමි තෙරණුවෝය. 'සිදත්සඟරා' නම් හෙළසදලකුණ රචනා කරන ප්‍රතිරාජපිරුවන් හිමියෝ එහි අවසාන අදියරෙහි කාව්‍යදෝෂ හා සාහිත්‍යයෙහි වැඩි වශයෙන් යෙදෙන උපමා රූපකාදි අලංකාර ස්වල්පයක් ද ඇතුළත් කළහ.
මෙයින් පසු සිංහලයෙන් අලංකාර නිබන්ධයක් සපයන ලද්දේ නූතන යුගයෙහි සාහිත්‍යසේවකයකුව සිටි පණ්ඩිත ඩබ්ලිව්.ඇෆ්. ගුණවර්ධන මුදලිතුමා විසිනි. ඒ මහතා විසින් සාහිත්‍යදර්පණය, කුවලයානන්දය ආදි සංස්කෘත අලංකාර ග්‍රන්ථයන් ඇසුරු කෙරෙමින් 'අලංකාරදර්ශන' නමින් සංග්‍රහ කළ නිබන්ධය ස්වකීය ගුත්තිල කාව්‍ය වර්ණනායෙහි ම සංඥාපනයෙහි උපග්‍රන්ථයක් වශයෙන් යොදන ලද්දේය. එද අලංකාර ශාස්ත්‍රය පිළිබඳ අවබෝධයක් අපේක්ෂා කරන ආධුනිකයනට මහත් පිටුවහලකි.
මීට සමීප කාලයෙහි පණ්ඩිත ඩී. ඇම්. සමරසිංහ මහතා සකස් කළ 'අලංකාරානුශාසනය' ද ප්‍රයෝජනවත් කුඩා අලංකාර ග්‍රන්ථයකි. අප්‍යය - දීක්ෂිත නම් පඬිවරයා රචනා කළ කුවලයානන්දය ඇසුරු කරමින් ලියන ලද මේ ග්‍රන්ථය ද අලංකාරාවබෝධය සඳහා ප්‍රමාණ වූවකි. එසේ ම සරල ග්‍රන්ථයකි. කුවලයානන්දයෙහි එන අර්ථාලංකාර සියය මෙහි ලක්ෂණ හා නිදර්ශන සහිතව දක්වා තිබේ. කොස්ගොඩ විජයරත්න නම් මහතකු විසින් සකස් කරන ලද 'දශමහාදෝෂය' නමැති ග්‍රන්ථය ද කාව්‍යශාස්ත්‍රයෙහි දැක්වෙන දෝෂයන් පිළිබඳ විවරණයක් හෙයින් අලංකාරශාස්ත්‍රීය ග්‍රන්ථ ගණයෙහි ලා සැලකිය යුතු වේ. අලංකාර ශාස්ත්‍රය (බ.)
