අසරු (අශ්වාරෝහක) හමුදාව
අසුන් පිට නැගී යුදකිරීමෙහි පුහුණුව ලත් භට හමුදාව මෙනමින් හැඳින්වේ. පෙරදිග පැරණි සාහිත්‍ය ග්‍රන්ථයන්හි සඳහන් වන ඇත්, අස්, රිය, පාබළ යන චතුරංගිණී සේනාවෙහි දෙවැනි අංගය වූයේ ද අසරු හමුදාවයි. වෛදික යුගයේ විසූ භාරතීයයන් අශ්වාරෝහණය දැන සිටි බව පෙනෙතත් ඔවුන් යුද පිණිස අසුන් යෙදූ බවක් සඳහන් නොවේ. නකුල නම් පාණ්ඩව කුමරු විසින් මෙහෙයවන ලද අශ්වාරෝහක හමුදාවක් ගැන මහාභාරතයෙහි කියැවෙයි.
කවර දා කවර රටක අසරු හමුදාවක් මුලින් ම ඇති වූයේ ද යනු අවිනිශ්චිත වුව ද ඊට ආසියාතික ප්‍රභවයක් ඇති බව නම් නිසැකය. සිතියානු (ක්‍රි.පූ. 6 වන සියවස) හා චීන අසරු හමුදා ලෝකයේ පැරණිතම ඒවා යයි සිතනු ලැබේ. අසරු හමුදාවක් ගැන ඉතිහාසයෙන් අපට පළමුවරට අසන්නට ලැබෙන්නේ පර්සියාවෙනි. මහා සයිරස් රජ (ක්‍රි.පූ. 550) පැරද පලා යන සතුරු සෙනඟක් ලුහුබැඳීම පිණිස අසරු හමුදාවක් යෙදීය. ඉන් ලැබූ අත්දැකීම් හේතුකොට ගෙන අසරු හමුදාව පර්සියානු යුද හමුදාවෙහි වැදගත් අංගයක් වූයේය. ක්‍රි.පූ. 480 දී සර්ක්සීස් රජු ග්‍රීසිය ආක්‍රමණය කරද්දී 80,000ක් පමණ වූ අසරු හමුදාවක් ඔහුට සිටියේය.
යුද්ධ කාර්යයෙහි ලා අසරු හමුදාවක ඇති වටිනාකම වටහා ගත් මැසිඩෝනියාවේ පිලිප් රජ ස්වකීය යුද හමුදාවට අශ්වාරෝහක සේනාංකයක් ද එකතු කෙළේය. ඔහුගේ පුත් වූ මහා ඇලෙක්සැන්ඩර් රජ තම දිග්විජයට පෙර ඉතා ශක්තිමත් අසරු හමුදාවක් පිළියෙල කොට ගත්තේය. තම අසරු හමුදාව සතුරු හමුදාවට සරල සමාන්තරව ඉදිරියට යවා දක්ෂිණාංශය ඇළව පෙරට මෙහෙයවා සතුරු හමුදාව තුළට කාවැදීමේ හෝ එය මැදි කර ගැනීමේ බලාපොරොත්තුවෙන් එහි මැදට හෝ වමට පහර දීම ඔහුගේ ඉතා සාර්ථක යුද්ධෝපක්‍රමයක් විය. මේ ග්‍රීක සම්ප්‍රදාය අනුගමනය කළ හැනිබල්ගේ අසරු හමුදාව රෝම හමුදාවන් විනාශ කෙළේය. පසුව රෝමවරුන්ට මධ්‍යධරණී ප්‍රදේශයන්හි ආධිපත්‍යය ලබා දුන් ස්කිපියෝ අෆ්‍රිකානුස් (ක්‍රි.පූ. 236-184/3) සාමා නගරයේ දී හැනිබල් පරදවා ජයග්‍රහණය කෙළේ අසරු හමුදාවේ ආධාරයෙනි.
ක්‍රි.පූ. 4 වන හා 3 වන සියවස්වල දී ඉන්දියානු අසරු හමුදා සෑහෙන තරම් දියුණුව පැවති බව පෙනේ. මහා ඇලෙක්සැන්ඩර් රජු ඉන්දියාව ආක්‍රමණය කළ අවධියේ සිටි සමහර ප්‍රාදේශික රජුන්ට ඉතා විශාල අසරු හමුදා තුබුණු බව කියනු ලැබේ. චන්ද්‍රගුප්ත රජුගේ අසරු හමුදාව 30,000කින් යුක්ත වූ බව මෙගස්තීනිස් කියයි. කන්‍යකුබ්ජයේ හර්ෂ රජුගේ (ක්‍රි.ව. 606–647) අසරු හමුදාව 20,000ක් වූ බව හියුං සාංගේ වාර්තාවලින් පෙනේ. කෞටිල්‍යයන්ගේ අර්ථශාස්ත්‍රයෙහි සඳහන් වන සමහර කරුණුවලින් ද එකල අසරු හමුදා තුබුණු බව පැහැදිලි වෙයි. මෙසේ පසු කාලයේ දී අසරු හමුදාව යුද හමුදාවෙහි වැදගත් තැනක් ගත් බව සෝමදේවගේ (10 සියවස) නීතිවාක්‍යාමෘතයෙහි "ශක්තිමත් අසරු හමුදාවක් ඇති රජුට යුද්ධය ක්‍රීඩාවකැ"යි ද සෝමේශ්වරගේ (12 සියවස) මානසෝල්ලාසයෙහි "කීර්තියට දොර අසරු හමුදාවය"යි ද සඳහන් වීමෙන් නිසැක වශයෙන් ම සිතා ගත හැකිය. එහෙත් අසරු හමුදාවට ඉන්දියානු යුද හමුදාවෙහි මුල් තැනක් නොලැබිණි. ඝාස්නිහි මහමූද් හා ඝෝර්හි මහම්මත් (මහම්මත් ඝෝරී) ඉන්දියාවේ දී කළ සටන්වලින් ලැබූ විශිෂ්ට ජයග්‍රහණ කිහිපයකට ම හේතු වූයේ ඔවුන්ගේ මැනැවින් පුහුණු කරන ලද අසරු හමුදාවන් බව කියනු ලැබේ. ග්‍රීකයන්ගේ හෝ මුස්ලිම්වරුන්ගේ අසරු හමුදා තරම් ඉන්දියානු අසරු හමුදා ශක්තිමත් නොවූයේ ඉන්දියාවේ හොඳ අසුන් හිඟ වීම නිසා විය හැකිය.
යුරෝපා ඉතිහාසයේ මධ්‍යතන යුගයේ දී අසුන් පිට නැඟී යුද කිරීමෙහි වරය ලැබුණේ නයිට්වරුන්ට හා ඔවුන්ගේ සහචරයන්ට පමණි. පසු කාලයේ දී සාමාන්‍ය යුද භටයන්ට ද එම වරය ලැබීම හේතුකොට ගෙන අසරු හමුදා තබා ගැනීම යුරෝපා රාජ්‍යයන්හි බහුල ලෙස පැතිර ගියේය. අසරු හමුදා යොදා පහර දීමේ ඇති වටිනාකම අවබෝධ කර ගත් ඔලිවර් ක්‍රොම්වෙල්, මාල්බරෝහි ඈපා, ප්‍රසියාවේ මහා ෆ්‍රෙඩරික් රජ, නැපෝලියන් ආදි රණශූරයෝ එම යුද්ධෝපක්‍රමය බෙහෙවින් උපයෝගී කර ගත්හ. නැපෝලියන්ගේ යුද හමුදාවෙහි වූ සමහර සෙන්පතියෝ අතිශ්‍රෙෂ්ඨ අසරු නායකයෝ වූහ.
පළමුවැනි ලෝක සංග්‍රාමයේ දී අසරු හමුදාව යොදන ලද්දේ ඉතා සුළු වශයෙනි. සුප්‍රකට රුසියානු කොසැක් අසරු හමුදාව ඒ සටන්වල දී ඉතා නිර්භීත ලෙස සටන් කළහ. ජර්මන් ජාතික උලාන් (ලස්කිරිඤ්ඤ) හමුදාව ද එකල සිටි වැදගත් අසරු හමුදාවක් විය. දෙවන ලෝක සංග්‍රාම සමයේ දී පෝලන්තය, ජර්මනිය, රුසියාව හා එක්සත් ජනපදය යන රාජ්‍යවලට අයත් කුඩා අසරු හමුදා තිබිණ. එහෙත් එකල අසරු හමුදා වෙනුවට යුද්ධ ටැංකි බහුල ලෙස භාවිත වූයේය. යුද්ධෝපක්‍රමවල වර්තමාන දියුණුව හේතුකොට ගෙන අසරු හමුදාව යුද බිමෙන් සදහට ම බැහැර වී ගිය ද එහි අතීත ශ්‍රීවිභූතිය මානව ඉතිහාසයෙහි නොමැකෙන සටහන් තබා ඇත.
සිවුරඟ සෙනඟ ගැන සිංහල සාහිත්‍ය ග්‍රන්ථයන්හිත් ශිලාලේඛනයන්හිත් බොහෝ විට සඳහන් වුව ද ලංකාවේ අසරු හමුදා තුබුණු බවට එය සාධක කර ගත නොහැකිය. යුද සෙනඟක් ගැන සඳහන් කරන තන්හි ඊට සිවුරඟ සෙනඟ යයි කීම හුදු සම්ප්‍රදායක් වී යයි සිතනු සුදුසු සේ පෙනේ. එහෙත් සිංහල රජ කුමරුන් හා සෙන්පතියන් සමහර අවස්ථාවන්හි දී අසුන් පිට නැඟී යුද කළ බව පණ්ඩුකාභය කුමරු වෙළඹක පිට නැඟී මයිලන් හා සමඟ සටන් කිරීම, දුටුගැමුණු කුමරු දීඝථූනිකා නොහොත් දීඝගෝණිකා නමැති වෙළඹක පිට නැඟී තිස්ස කුමරුන් සමඟ සටන් කිරීම, වේළුසුමන යෝධයා විජිතපුර සටනෙහි දී අසකු පිට නැඟී සටන් කිරීම ආදි ඉතිහාසගත සිද්ධීන්ගෙන් හෙළි වෙයි. දඹදෙණි යුගයෙහි 890කින් යුත් අසරු හමුදාවක් සිටි බව දඹදෙණි අස්නෙහි සඳහන් වෙයි. 1520 දී පමණ සිංහලයන් කොළඹ වැටලූ අවස්ථාවේ ද 150කින් පමණ යුක්ත වූ සිංහල අසරු හමුදාවක් සිටි බව ක්වේරෝස් කියයි. මුල්ලේරියාවේ සටනේ දී රාජසිංහ රජු විසින් ප්‍රතිකාලුන්ට විරුද්ධව අසරු සේනාවක් මෙහෙයවන ලද බව ද පෙනේ. ඇහැළේපොළ සටන නමැති ග්‍රන්ථයෙහි “අස් බාගේ"යි සඳහන්ව ඇත්තේ මහනුවර රජුන්ගේ අස් හමුදාව බව සිතීමට පිළිවන. මහනුවර යුගයේ දී අස් පන්තිය නමින් හැඳින්වුණේ ද සිංහල රජුන්ගේ අසරු හමුදාව සහ එහි කටයුතු භාර කාර්යාංශය බව සලකනු ලැබේ. (අස් පන්තිය බ.)
(කර්තෘ: ඇස්.ඩබ්ලිව්. ඈපා සෙනෙවිරත්න)
(සංස්කරණය: 1965)
