ආසනික්
(සංකේතය As ; පරමාණුක ක්‍රමාංකය 33 ; පරමාණුක භාරය 74.92 ; විශිෂ්ට ගුරුත්වය 5.73). ආසෙනොපයිරයිට් හෙවත් මිස්පිකල්(mispickel-Fe As S), මනෝසීල (realgar- AS4S4) , හිරියල් (orpiment—As2 S4 ) යන ඛනිජවල ද තඹ - රිදී -ඊයම් ලෝපස්වල ද මේ මූල ද්‍රව්‍යය ඇත. සින්ක් සෑදීමට ගන්නාක් බඳු හංසපාති වලට ආසෙනොපයිරයිට් ගෙන වාතය ඉවත් කොට සෙ. 700° ට රත් කිරීමෙන් ආසනික් ලැබේ. අඟුරු බහා පාසානම් ඔක් සිහරණයෙන් ද ලෝහය ලද හැකිය. පාසානම් හෙවත් ලෝහයේ ඔක්සයිඩය (As2 03) වැඩි කොට ම සාදනුයේ තඹ උණුකරන ඌෂ්මකවල වායු වාහිනීන් (flues) තුළ රැස් වන ධූලි බැදීමෙනි. ආසනික් මූල ද්‍රව්‍යය පළමුවන වරට සොයා ගන්නා ලද්දේ 1649 දී ෂ්රෝඩර් (Schröder) විසිනි. ආදි රසායනඥයෝ (alchemists) ආසනික් අඩංගු ඛනිජ ගැන දැන සිටියහ. ඔව්හු ඒවා තඹ සුදුපාට කිරීමට යෙදූහ. සාමාන්‍ය ආසනික් ලෝහමය දිස්නයක් ඇති අළුපාට ඝන ද්‍රව්‍යයකි. එයින් විදුලිය සහ තාපය මනා සේ සන්නයනය කෙරේ. පහසුවෙන් කුඩු කළ හැකි ද වේ. තෙත් වාතයේ දී දුර්වර්ණ වීමත් වියළි වාතයේ දී ස්ථාවර වීමත් මෙහි ලක්ෂණයකි. එහෙත් සෙ. 200° ට පමණ රත් කළ විට එහි ස්ඵුරදීපනයක් (phosphorescence) දක්නට ලැබේ. සෙ. 400° දී ගිනි ගෙන, නිලට හුරු අළුපාට දැල්ලකින් යුතුව ඇවිළී සුදු ආසීනියස් ඔක්සයිඩ් දුමක් සෑදේ. ආසනික්වල බහුරූපිතයෝ (allotropes) තුනක් වෙති. ඉහත සඳහන් වූයේ එකකි. අනික් දෙකින් කළු,අස්ඵටිකරූපී ආකාරයක් ද කහ, ස්ඵටිකරූපී ආකාරයක් ද ප්‍රකට වේ. කහ බහුරූපිකය ඉතා සක්‍රියය; කාබන් ඩයිසල්පයිඩ්වල ද්‍රවණය වනසුලුය.එහි ඝනත්වය මිලී/ග්රෑම් 2-0කි. ආසනික් රත් කළ විට විලීන නොවී කහ පාට වාෂ්පයක් බවට පරිවර්තනය වෙයි. මේ වාෂ්පය සුදුලුනුවලට සමාන ගන්ධයකින් යුක්තය. ඒ සමඟම උපදින ඔක්සයිඩය ගන්ධ විහීනය. මේ කළු වාෂ්පය සෙ. 0° න් පහළට අඳුරෙහි දී ශීඝ්‍ර ලෙස සිසිල් කළහොත් කුඩා ස්ඵටික ඇති කරයි. හිරු එළිය වැටුණු විගස මේවා යළි ලෝහ බවට පත් වේ. වාෂ්පය හෙමින් සිසිල් කරන ලද්දේ නම් අස්ඵටිකරූපි කළු ආසනික් ලැබේ. මෙහි ඝනත්වය මිලී/ග්රෑම් 4.7කි. මෙය සෙ. 360° දී සාමාන්‍ය ලෝහය බවට පත් වෙයි. මේ තුනෙන් සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වයන්හි දී වඩා ස්ථායි වනුයේ ලෝහමය ලක්ෂණ සහිත අළුපාට බහුරූපිකයයි. වාෂ්ප තත්වයේ දී සෙ. 800° දක්වා එය As2 අණුවලින් යුක්තය. ඊට වැඩි උෂ්ණත්වයන්හි දී එය As2 අණුවලට වියෝජනය වන්නට පටන් ගනී. ඊටත් වැඩි උෂ්ණත්වයන්හි දී එය ඒකපරමාණුක (monoatomic) ය. නිදහස් ආසනික් තරමක් සක්‍රිය මූලද්‍රව්‍යයකි.මූලද්‍රව්‍ය රාශියක් සමග ඉතා ඉක්මනින් ආසනික් සංයෝජනය වේ. ආසීන් නමැති දරුණු විෂ වායුව නිපදවීම පිණිස හයිඩ්රජන් සමඟ ද පාසානම් නමැති ට්‍රයිඔක්සයිඩයත් පෙන්ටොක් සයිඩයකුත් නිපදවීම පිණිස ඔක්සිජන් සමඟ ද හේලයිඩ නිපදවීම පිණිස හැලජන් සමග ද එය සංයෝජනය වේ. එය ගෙන්දගම් හා සංයෝජනය කළ විට මනෝසීල සහ හිරියල් ලැබේ. ආසනික් සහිත කාබනික සංයෝග රාශියක් ද ඇත. ආසනික්වල ඉතා වැදගත්ම සංයෝගය සුදු ආසනික් හෙවත් පාසානම් නමැති ආසනියස් ඔක්සයිඩ් (As2O3) ය. මෙය ස්වභාවිකව ද ඇත. ලෝපස් වර්ග රත් කරන විට ද එය ලැබේ.ගන්ධ රස දෙකින් තොර සුදු ඝන ද්‍රව්‍යයක් වන මෙය ජලයෙහි ද්‍රවණය වී සුළු වශයෙන් ආම්ලික ( ආසීනියස් අම්ල) ද්‍රාවණයක් දෙයි. මේ අම්ලය වෙන් කොටගෙන නොමැතියි . ආසනික්වල තවත් අම්ල කීපයක් ඇත. ඖෂධයක් වශයෙන් සහ ඉතා භයානක විෂ වර්ගයක් හැටියට ද පාසානම් ඈත අතීතයේ සිට ප්‍රසිද්ධය. පිටි මෙන් සුදුපාට හා පාරාන්ධ (opaque) බැවින් එය වැරදීමෙන් ආහාරයට ගෙන මිය යන්නෝ ද වෙති. පොටෑෂ් හෝ සෝඩා සමඟ මිශ්‍ර කර මැස්සන් ඇලවෙන කඩදාසි සෑදීමට පාසානම් යොදනු ලැබේ. සමහර ආහාර විෂකිරීමට මේ කඩදාසි ජලයේ පොඟවා ද්‍රාවණයක් සාදා ගනිති. සාමාන්‍යයෙන් ආසනික් ලෝහය විෂ නොවිය හැකිය. එහෙත් එය ආහාර මාර්ගයට ගිය විට එහි දී ඔක්සිභවනය වී විෂ විය හැකිය. ඇතැමෙක් සුදු ආසනික් ස්වල්පයක් ද්‍රවණය කරගත් වතුර තම ශරීර ශෝභාව වැඩි දියුණු කිරීම පිණිස මඳ වශයෙන් පානය කරති. මෙසේ ආසනික්වලට පුරුදු වුවහු මිනිසකුගේ මරණය සිදුකිරීමට තරම් ආසනික් ප්‍රමාණයක් පානය කිරීමට පවා සමත් වෙති ( විෂ සහ විෂ නාශක බ.). ජීවිතයට අවශ්‍ය ද්‍රව්‍යයක් ලෙස පැළෑටිවල සහ සත්ව ශරීරවල ඉතා අංශු මාත්‍ර වශයෙන් ආසනික් පවතී. පාසානම් ඉතා දරුණු විෂවර්ගයක් වුව ද එයින් ගත යුතු නීත්‍යනුකූල ප්‍රයෝජන රැසක් ඇති හෙයින් වර්ණවත් ද්‍රව්‍යයක් සමග මිශ්‍ර කොට විකිණීමට අවසර ඇත. මේ මිශ්‍රණය නිසා එය යම් ආහාරයකට දමන ලද්දේ නම් ඒ බව වහා දත හැකිය. හුදු ආසනික් ලෝහය එපමණ ප්‍රයෝජනවත් නැත. එය මූණිස්සම් සෑදීමේ දී ඊයම්වලට එක් කිරීමට ගනිති. එසේ කිරීමෙන් ලැබෙන මූණිස්සම් වඩා වටකුරුය. කෘමිනාශක වශයෙනුත් වල් පැළ සහ මී විෂ නැති කිරීමටත් භාවිත කරන ආසනික් සංයෝග කීපයක් ඇත. කැල්සියම් ආසනේට්, ලෙඩ් ආසනේට්, සෝඩියම් ආසනයිට්, සෝඩියම් මෙටා - ආසනයිට් හා පැරිස්ග්‍රීන් නමැති කොපර් ඇසිටො - ආසනයිට් මින් සමහරකි. ලී සහ හම් ආරක්ෂා කිරීම සඳහාත් වීදුරු කර්මාන්තයේ දී යකඩ නිසා වීදුරුවල ඇති වන කොළ පාට ඉවත් කිරීම පිණිසත් ආසනික් සංයෝග භාවිත කරති. ලාක්ෂා කර්මාන්තයේ දී හිරියල් භාවිත කරති. හිරියල් කුඩු ගම් සමඟ මිශ්‍ර කළ විට රත්රන් පාටක් ද අවරිය(බ.) සමඟ මිශ්‍ර කළ විට කොළ පාටක් ද ලැබේ. මෙය චර්ම රෝග සඳහා භාවිත කරනු ලබන ආයුර්වේදීය ඖෂධයකි. කැලිකෝ මුද්‍රණය, ඩයි දැමීම, හම් පදම් කිරීම සහ ගිනිකෙළි යන කර්මාන්ත වලට මනෝසීල ප්‍රයෝජනයට ගත් කලක් ද විය. ආසීන් (AsH3) වායුව ද ආසීන්වල ව්‍යුත්පන්න (derivatives) වන ලුවිසයිට් හෙවත් බීටාක්ලෝර්විනයිල් ඩයික්ක්ලෝර්ආසීන් (CICH : CHAs CI2 )වැනි සංයෝග ද යුද්ධයේ දී භාවිත කෙරිණි. ඩයිපෙනිල් ඇමයිනක්ලොර් ආසීන් (C6H4NHAs CIC6 H4) ද එවැනි වෙනත් සංයෝගයකි. සැබෑ ලෝහයකට ලාක්ෂණික යයි සාමාන්‍යයෙන් සලකනු ලබන ලක්ෂණ ද අලෝහයක ලක්ෂණ ද ආසනික්වලට ඇත්තේය. ආසනයිට් හා ආසනේට් ලවණයද ඊටත් වඩා සංකීර්ණ වූ අම්ල ව්‍යුත්පන්නයන් ද සාදන බැවින් ආසනික් තදින් ම උභය ගුණී (amphoteric) වේ. පෞල් ඒර්ලික් (බ.) විසින් 1910 දී සොයා ගන්නා ලද සල්වාසන් (Salvarsan) (බ.) හා නියොසල්වාසන් නමැති උපදංශ (බ.) ඖෂධ ද නිද්‍රාබාධයට (sleeping sickness) (බ.) දෙන ඇටොක්සිල් නමැති ඖෂධය ද ආසනික් සහිත වූ වටිනා ඖෂධයෝයි. ආසනික් සංයෝගයක් හෝ මිශ්‍රණයක් හෝ හයිඩ්රොක්ලෝරික් අම්ලයෙහි ද්‍රවණය කොට එය තුළින් හයිඩ්රරජන් සල්පයිඩ් යැවූ විට විශේෂ පාටක් ඇති ආසීනියස් සල්පයිඩ් (As2 S3) ලැබේ. වස දුන් විටක දී ඉතා ස්වල්ප ප්‍රමාණයක් වුව ද ආසනික් මිශ්‍ර නම් පහත සඳහන් මාෂ් ආසනික් පරීක්ෂාවෙන් එය අඳුනාගත හැකිය. ආසනික් ඇතැයි සැක කරනු ලබන ද්‍රව්‍ය හයිඩ්රජන් මෝචනය වෙමින් පවත්නා සින්ක් සහ හයිඩ්රොක්ලෝරික් අම්ල මිශ්‍රණයකට එක් කරනු ලැබේ. මේ මිශ්‍රණයට යොදන කිසිවක ආසනික් නොතිබිය යුතුය. එවිට හයිඩ්රජන් ධාරාව සමඟ ආසීන් ද සෑදී පිට වන්නේය. මේ වායු මිශ්‍රණය, එක් තැනක් රත් කරනු ලබන වීදුරු නළයක් තුළින් යැවුව හොත්, ආසින් වියෝජනය වී, රත් කරන තැනින් ඔබ්බෙහි කණ්ණාඩියක් මෙන් ආසනික් තැන්පත් වෙයි. මේ මාෂ් පරීක්ෂාවේ දී ඇන්ටිමනි ද මෙසේම තැන්පත් වෙයි. තැන්පත් වූ ආසනික් සෝඩියම් හයිපොක්ලෝරයිට් ද්‍රාවණයක ද්‍රවණය වේ. ඇන්ටිමනි ද්‍රවණය නොවේ. ආසනික් ඇත්දැයි සොයා දැන ගැනීමට යොදන තවත් පරීක්ෂණයක් නම් ගුට්සයිට් (Gutzeit) පරීක්ෂණයයි. මාෂ් පරීක්ෂණයේ මෙන් හයිඩ්රජන් ධාරාව සමග ආසීන් නිෂ්පාදනය කොට ගුට්සයිට් පරීක්ෂණයේ දී මේ වායු මිශ්‍රණය විශේෂයෙන් පිළියෙල කරන ලද ම’ කියුරික ක්ලෝරයිඩ් කඩදාසියක් මත්තෙන් යවනු ලැබේ. එවිට ආසීන් එය දුඹුරුපාට කරයි. ආසනික් ඉතා කුඩා ප්‍රමාණයන්(මිලි ග්රෑම් 0.001 සිට 0.5 දක්වා) පවා මේ පරීක්ෂණ දෙක මගින් සොයා දැනගෙන නිර්ණය කළ හැකිය.
(සංස්කරණය: 1965)
