ඉන්සියුලින්
ඇලදිවෙන් හෙවත් අග්න්‍යාශයෙන් ස්‍රාවය කෙරෙන රසායනික හෝර්මෝනයකි (බ.). මේ හෝර්මෝනය ද්‍රාව්‍ය ප්‍රෝටීනයකි. එහි රසායන සූත්‍රය C45H69O14N11S. 3 H2O ය. ඉන්සියුලින් ස්ඵටික සුදුපාටය; වාමභ්‍රමකය (levorotatory). ඒවායේ ද්‍රවාංකය සෙ. 233° ය. ඉන්සියුලින් ජලවිච්ඡේදනයට (hydrolysis) භාජන වූ විට එයින් ග්ලූටැමික් අම්ලය, සිස්ටීන් (cystine), ටයිරොසින් (tyrosine) හා වෙනත් ඇමයිනො අම්ල (බ.) ලැබේ. ආහාර වශයෙන් ශරීරගත වන සීනි වර්ග ආන්ත්‍රයේ දී අවශෝෂණය වන්නේ තුන් පරිද්දෙකිනි. එනම් ග්ලූකෝස්, ප්රුක්ටෝස් සහ ගැලැක්ටෝස් වශයෙනි. මේ තුනෙන් ඉතා ම ප්‍රයෝජනදායී වනුයේත් අධිකව ඇත්තේත් ග්ලූකෝස්ය. මේ සීනි වර්ග තුන ම ආන්ත්‍රයේ සිට අක්මාවට ප්‍රතිහාර ශිරාව මගින් ළඟා වේ. අක්මාවෙහි දී තුන ම ග්ලූකෝස් බවට පරිවර්තනය වී ග්ලයිකජන් වශයෙන් එහි සංචය වේ. ග්ලූකෝස් කොටසක් පේශි සෛලවල ද ග්ලයිකජන් වශයෙන් සංචය වේ. පටකවලට ග්ලූකෝස් වුවමනා වූ අවස්ථාවන්හි දී අක්මාවේ සහ පේශිවල සංචය වූ ග්ලයිකජන් ග්ලූකෝස් බවට පරිවර්තනය වී රුධිරය මගින් පටකවලට ළඟා වේ. පේශිවලට හා වෙනත් පටකවලට ග්ලූකෝස් වුවමනා වන්නේ ශ්‍රම ශක්තිය හා උෂ්ණත්වය ලබාගැනීමටයි. ආන්ත්‍රයේ සිට අක්මාවට ද අක්මාවේ සිට පටක සෛලවලට ද සීනි ගෙන යනු ලබන්නේ රුධිරය මගිනි. ඒ නිසා රුධිරයෙහි නිතර ම ග්ලූකෝස් ප්‍රමාණයක් ඇත. නිරෝගි කෙනෙකුගේ රුධිර මිලිලීටර 100ක සීනි මිලිග්රෑම් 100ක් පමණ තිබේ. රුධිරයෙහි මේ ග්ලූකෝස් ප්‍රමාණය නියත සීමා තුළ පවතින්නේ ඉන්සියුලින් නම් හෝර්මෝනයේ බලයෙනි. මේ හෝර්මෝනය ජනිත වන්නේ අග්න්‍යාශයේ සෛල තුළය. ශල්‍යකර්මයකින් හෝ රෝගයකින් හෝ අග්න්‍යාශය විනාශ වූ කල ඇති වන විපාකයන්ගෙන් ඉන්සියුලින්වල බලය හා ගුණ හැඳිනගත හැකිය. 1889 දී ෆොන් මේරිං (von Mering) හා මින්කවුස්කි (Minkowski) යන දෙදෙනා බල්ලකුගේ අග්න්‍යාශය ශල්‍යකර්මයකින් ඉවත් කළ විට ඌට සැණෙකින් උග්‍ර මධුමේහ රෝගය සෑදුණු බව දුටහ. අග්න්‍යාශයේ ß සෛලවලින් ලබාගත් ස්‍රාවය මධුමේහ රෝගියකුට ශරීරගත කිරීමෙන් ඔහුගේ රෝගී තත්වය මැඩපැවැත්විය හැකි බව බැන්ටිං හා බෙස්ට් විසින් පෙන්වා දෙන ලදි. ග්ලූකෝස්වල තුලිතතාව පවතින්නේ රුධිරයෙහි ඇති වන ඉන්සියුලින් ප්‍රමාණය අනුවයි. ß සෛලවල ව්‍යාධියකින් හෝ අග්න්‍යාශය ඉවත් කරනු ලැබීමෙන් හෝ රුධිරයෙහි ඉන්සියුලින් ප්‍රමාණය සීමාවට වඩා අඩු වුව හොත් අතිමධුරක්තිය (hyperglycaemia) සෑදී මූත්‍ර සමග සීනි පිට වීම හෙවත් ග්ලූකෝස් මූත්‍රතාව (glycosuria) ඇති වේ. ß සෛලවල ආබාධයකින් ඉන්සියුලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් නිෂ්පාදනය වීමෙන් හෝ ඉන්සියුලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් ශරීරගත කිරීමෙන් හෝ රුධිරයෙහි සීනි ප්‍රමාණය අඩු වී මන්දමධුරක්තිය (hypoglycaemia) ඇති වේ. රෝගයක් ඇතුව හෝ නැතුව හෝ ඉන්සියුලින් අඩු වීමෙන් ශරීරයෙහි පරිවෘත්තිය සම්පූර්ණයෙන් ම වෙනස් වේ. කාබෝහයිඩ්‍රේට පරිවෘත්තියේ තද විපර්යාසයක් ද මේද අසම්පූර්ණයෙන් ඔක්සිකරණය වීම ද ප්‍රෝටීන් අධික ප්‍රමාණයක් ග්ලූකෝස්වලට පරිවර්තනය වීම ද සිදු වේ. කාබෝහයිඩ්‍රේට පරිවෘත්තියේ විපර්යාසයෙන් අක්මාවේ සංචය වී තිබෙන ග්ලයිකජන් සීමා රහිතව පිට වීමෙන් ද පටකවල තිබෙන ග්ලූකෝස්වල ඔක්සිකරණය අඩු වීමෙන් ද රුධිරයෙහි සීනි ප්‍රමාණය සීමාව ඉක්මවා ගොස් අතිමධුරක්තිය ද දියවැඩියාව ද මූත්‍ර සමඟ සීනි පිට වීම ද අධික පිපාසාව ද ඇති වේ. කාබොහයිඩ්‍රේට පරිවෘත්තිය සමග මේද පරිවෘත්තිය කිට්ටු ලෙස සම්බන්ධ වන නිසා තෛලමය ද්‍රව්‍ය සම්පූර්ණයෙන් ඔක්සිකරණය නොවී, මේද පරිවෘත්තියේ අතරමැදි නිෂ්පාදන වන මොලයට විෂ වූ කීටෝන් ද්‍රව්‍ය රුධිරයට පැමිණ මූර්ච්ඡාව ද සන්‍යාසය ද ඇති කෙරේ. මෙයට කල් වේලා ඇතිව නිසි පිළියම් නොකළ හොත් රෝගියා මරුමුවට පත් වේ. මේ කීටෝන් ද්‍රව්‍ය මුත්‍රයෙහි ද ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස කරන වාතයේ ද ඇති වේ. ඉන්සියුලින් නැතිව ග්ලූකෝස් ප්‍රයෝජනයට ගත නොහැකි නමුත් ග්ලූකෝස් සීමාරහිතව පටකයන්ට වුවමනා නිසා මාංසජනක ප්‍රෝටීන් අධික වශයෙන් ග්ලූකෝස්වලට පරිවර්තනය වේ. මෙසේ තෛලමය ද්‍රව්‍ය සහ මාංසජනක ද්‍රව්‍ය ග්ලූකෝස්වලට පරිවර්තනය වී මුත්‍ර සමග පිට වී යන හෙයින් රෝගියාගේ බර අඩු වී ශරීරය කෘශ වේ. මේ අවස්ථාවේ දී ඉන්සියුලින් ශරීරගත කිරීමෙන් රුධිරයෙහි සීනි සීමාසහිත ප්‍රමාණයකට අඩු වී රෝග ලක්ෂණ පහ වී යයි. ඉන්සියුලින් මදි වීමෙන් සෑදෙන මධුමේහ රෝගයට නිසි ප්‍රතිකාරය නම් ඒ ඌනතාව සපුරාලීමට ඉන්සියුලින් සෑහෙන ප්‍රමාණයක් ශරීරගත කිරීමයි. ඉන්සියුලින් ප්‍රෝටීනයක් නිසා ආන්ත්‍රයේ දී පෙප්සින් සහ ට්‍රිප්සින් යන එන්සයිම එය විනාශ කරයි. එහෙයින් ඉන්සියුලින් මුඛ මාර්ගයෙන් ශරීරගත කිරීම නිෂ්ප්‍රයෝජන වේ. ඉන්සියුලින්වල සම්පූර්ණ ප්‍රයෝජනය ලබාගත හැක්කේ එය අධශ්චර්මීය ලෙස හෝ අන්තඃශෛරික ලෙස හෝ ශරීරගත කිරීමෙනි. රෝගීන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා ඉන්සියුලින් වර්ග කිහිපයක් නිෂ්පාදනය කොට තිබේ. සාමාන්‍ය ද්‍රාව්‍ය ඉන්සියුලින්වල ගුණය පවත්නේ පැය 3 සිට 8 දක්වා වූ කාලයක් පමණකි. ඒ නිසා සාමාන්‍ය ද්‍රාව්‍ය ඉන්සියුලින් මධුමේහ රෝගියකුට දිනකට දෙවරක්වත් විදිය යුතුය. බෙහෙත් විදීම වේදනාකර බැවින් මෙය රෝගීන් ප්‍රිය කරන ප්‍රතිකාරයක් නොවේ. එහෙයින් රෝගියකුට දිනකට එක වරක් පමණ විදීමට ප්‍රමාදව ක්‍රියා කරන ඉන්සියුලින් (delayed action insulin) කිහිප වර්ගයක් නොයෙක් පර්යේෂණ පවත්වා සොයාගෙන තිබේ. මේවායින් මුලින් සඳහන් කළ යුත්තේ ප්‍රෝටමින් සින්ක් ඉන්සියුලින් (protamine zinc insulin) ය. මෙය ප්‍රෝටමින්, තුත්තනාගම් සහ ඉන්සියුලින් මිශ්‍රණයකි. මේ ඉන්සියුලින් මිශ්‍රණය එක වරක් විද්ද කල එහි ගුණය පැය 15 සිට 20 දක්වා පවතී. එබැවින් දිනකට එක වරක් විදීම සෑහේ. එහෙත් ප්‍රෝටමින් නම් ද්‍රව්‍යය ප්‍රෝටීනයක් නිසා ඇඟ කැසීම, පළු පිටවීම, හතිය සහ ඇදුම වැනි අසාත්මික (allergic) රෝග ඇති කරන්නට පුළුවන. එබැවින් මෙකල ප්‍රෝටමින් සින්ක් (තුත්තනාගම්) ඉන්සියුලින් නිෂ්පාදිතය වැඩිපුර පාවිච්චි නොකෙරේ. ප්‍රෝටමින් නැතිව තුත්තනාගම් ඉන්සියුලින් අවලම්බන තුනක් අනතුරුව නිෂ්පාදනය කොට තිබේ. මේවා නම් (1) අස්ඵටික (amorphous) ඉන්සියුලින් අවලම්බනය, (2) ස්ඵටිකරූපී (crystalline) ඉන්සියුලින් අවලම්බනය හා (3) අස්ඵටික සහ ස්ඵටිකරූපී අවලම්බන මිශ්‍රණය (lente insulin) යනුයි. තුත්තනාගම්වල ප්‍රයෝජනය නම් ඉන්සියුලින් අවශෝෂණය ප්‍රමාද කිරීමයි. අවලම්බන තුනෙන් ඉතා ඉක්මනට අවශෝෂණය වන්නේ අස්ඵටික ඉන්සියුලින්ය. එය එක වරක් විද්ද විට එහි ගුණය පැය 12 සිට 16 දක්වා පවතී. එම ගුණය පැය 24ක් තරම් දිගට නොපවතින නිසා තනිකර මේ ද්‍රව්‍යය පාවිච්චි නොකෙරේ. ස්ඵටික රූපී ඉන්සියුලින් අවලම්බනය එක වරක් විද්ද විට එහි ගුණය පැය 24කට වැඩි කාලයක් පවතී. එක දිනක විදින ලද ඉන්සියුලින් ඊට පසු දින ද ශරීරයෙහි ඉතිරිව තිබෙන නිසා එදින කොපමණ ඉන්සියුලින් දිය යුතු ද යනු නිශ්චය කළ නොහැකිය. එබැවින් මේ අවලම්බනයත් වැඩිපුර පාවිච්චි කරනු නොලැබේ. මේ අවලම්බන දෙක මිශ්‍ර කිරීමෙන් ලැබෙන අස්ඵටික සහ ස්ඵටිකරූපී අවලම්බන මිශ්‍රණයෙහි ගුණ පැය 24ක කාලයක් පමණ පවතී. එබැවින් දැනට බෙහෙවින් පාවිච්චි කරනු ලබන්නේ මේ ඉන්සියුලින් වර්ගයයි. සාමාන්‍ය ද්‍රාව්‍ය ඉන්සියුලින් සහ ඉන්සියුලින් අවලම්බන මිශ්‍රණය මධුමේහ රෝගීන්ගේ සියලු අවශ්‍යතාවයන්ට සෑහේ. අමාරු දියවැඩියා රෝගීන්ට ද ඒ රෝගයේ අවදානම් අවස්ථාවල දී ද ඉක්මනට ගුණ ඕනෑ වූ විට ද ද්‍රාව්‍ය ඉන්සියුලින් ප්‍රයෝජනවත් වේ. එය අධශ්චර්මීය ලෙස නික්ෂේපණය කළ විට පැය තුනක දී ප්‍රයෝජනය ලැබේ. අන්තඃශෛරික ලෙස ශරීරගත කළ හොත් මිනිත්තු 30ක දී ගුණ පෙන්වන්නට පුළුවන. මධුමේහ රෝගියකුට ශල්‍ය කර්මයක් කිරීමේ දීත් උණ සහිත අතුරු ආබාධ ඇති විටත් ද්‍රාව්‍ය ඉන්සියුලින් පාවිච්චි කරනු ලැබේ. ඉන්සියුලින් අවලම්බන මිශ්‍රණයෙහි ගුණ පැය 24ක කාලයක් තිබෙන නිසා අතුරු ආබාධ නැති දියවැඩියා රෝගීන් සඳහා බෙහෙවින් පාවිච්චි කරනු ලබන්නේ මේ ඉන්සියුලින්ය. ද්‍රාව්‍ය ඉන්සියුලින් හා සමග ඉන්සියුලින් අවලම්බන මිශ්‍ර කළ නොහැකිය. සෑම මධුමේහ රෝගියකුට ම ඉන්සියුලින් වුවමනා නොවේ. වැඩි අමාරු තත්වයක නුවූ මධ්‍යම වයසේ තරබාරු දියවැඩියා රෝගීන්ගේ අසනීපය ආහාරය පාලනය කිරීමෙන් මැඩ පවත්වාගත හැකිය. ආහාරය පාලනයෙන් සහනයක් නොලැබෙන රෝගීන්ට ඉන්සියුලින් දීම අවශ්‍ය වේ. සමහර විට රෝගියාට ඉන්සියුලින් අගුණ වන්නට පුළුවන. ඉන්සියුලින් අගුණ වීමෙන් ඇතැම් විට අසාත්මික ප්‍රතික්‍රියාවක් ඇති වන්නට ද පුළුවන. එහි රෝග ලක්ෂණ නම් ඇඟ කැසිල්ල, පළු මතුවීම, හුස්ම හිරවීම හා ඇදුම යනාදියයි. මෙය සාමාන්‍යයෙන් දින දෙකකට හෝ තුනකට වඩා පවතින්නේ නැත. ඉන්සියුලින් වර්ගය මාරු කිරීමෙන් මෙය වළක්වාගත හැකිය. මීට වඩා දරුණු අතුරු ආබාධයක් නම් ප්‍රමාණයට වඩා ඉන්සියුලින් ලැබීමෙන් රුධිරයෙහි සීනි සීමාව අඩු වී සෑදෙන මන්දමධුරක්තියයි. නිරෝගි අයකුගේ රුධිරයේ මිලිලීටර 100ක ග්ලූකෝස් මිලිග්රෑම් 100ක් පමණ ඇත. මේ සීනි ප්‍රමාණය මි.ග්රෑ. 50කට අඩු වුව හොත් මන්දමධුරක්තිය ඇති වේ. එහි රෝගලක්ෂණ නම් දුබල ගතිය, ඩහදිය පෙරීම, අධික සාගින්න, සුදුමැලිකම, වෙව්ලුම, කලබලගතිය, චිත්ත විපර්යාසය, ගැස්ම හා සන්‍යාසය (coma) යන මේවායි. නිසි පිළියම් කලට වේලාවට නොලැබුණොත් රෝගියා මරුමුවට පත් වේ. අසනීපය තදබල නැත්නම් සීනි හෝ වෙනත් පැණිරස දෙයක් දීමෙන් රෝගියාට සහනය ලබා දිය හැකිය. තත්වය අමාරු නම් ග්ලූකෝස් ද්‍රාවණයක් ශිරාගත කිරීමෙන් සුවය ලබාගත හැකිය. (ඉන්සියුලින් ප්‍රහාර චිකිත්සාව ද බ.) ඊ. ඇම්. විජේරාම
(සංස්කරණය: 1970)
[[ප්‍රවර්ගය:]]
[[ප්‍රවර්ගය:]]
