දිගාවැව
පුරාතණ දිගාමඩුල්ලෙහි වූ වැව ද ඒ වැව ආශ්‍රිත වූ ජනපදය ද වේ.
දිගාවැව නම් වූ පුරාණ වැව, වර්තමාන අම්පාර දිස්ත්‍රික්කයේ උහනට සැතපුම් හයක් නිරිත දිග පිහිටා තිබෙන දැනට මහකණ්ඩිය නමින් ප්‍රකට වැව බව පාකර් මෙන් ම බ්‍රෝහියර් ද විසින් හඳුනාගනු ලැබ ඇත. ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව 1868 කාලයේ පටන් මේ වැව ගැන විමසුම් කර තිබෙන බව පවසන බ්‍රෝහියර්, වැව ගැන මෙසේ කියයි: “ඌවේ කඳුවල පාමුල උස්බිම්වල මැදි තීරුවන විවර හරස් කොට කෙටි, මිටි වැටි දෙකක් බැඳීමෙන් වැව සාදා තිබේ. එහි දිග සැතපුම් හයක් තරම් බවත් පළල සාමාන්‍යයෙන් සැතපුමකට වඩා වැඩි නොවන බවත් සමෝච්චරේඛා සිතියමින් තීරණය කළ හැක... කුඹුරු කරා විහිදුණු එහි සුප්‍රකට අතු ඇළවල් සැතපුම් 40ක් හෝ ඊටත් වඩා දුරට, වෙරළ තරම් ඈතට මඩකලපු දිස්ත්‍රික්කය පුරා විහිද තිබේ.”
බ්‍රෝහියර් උපුටා දක්වන මිනින්දෝරු වාර්තාවක මේ ගැන මෙසේ සඳහන් වෙයි. “වැව් බැම්ම හැතැප්ම පහකටත් වඩා දිග ය. එහි එකකට එකක් හැතැප්ම හතරකට දුරින් බිඳුම්කඩ දෙකක් තිබේ. ඉන් කුඩා බිඳුම්කඩ මැදින් සිංහලෙන් නාරනාවේ කපොල්ල (නාමල් ඔය) කියන දොළක් ගලා යේ. මෙය අන්දලු ඔයේ (අදල්ලේ ඔයේ) ශාඛාවකි. අන්දලු ඔය ලොකු බිඳුමකඩ මැදින් ගොස් වැවට හැතැප්ම කීපයකට පහළ දී දොළ දෙක ම එකතුව තනි ගඟක් වී දිවුලානේ වැවත් අතරමඟ දී පුරවා මඩකලපු කලපුවට වැටේ.
බැම්ම පෙර තිබුණු අන්දමට පරතරවලට අවශ්‍ය වන කුඩා බැමිවලින් පුරවා යා කර ගත් කඳුගැට පේළියකින් යුක්ත ය. වැවේ මහබිඳුම්කඩ ස්ථානයේ බැම්ම අඩි 30-35ත් අතර උසැති ඇතුල් පැත්ත කුඩා ගලින් බඳිනා ලද්දකි. මා විසින් පරික්ෂා කරන ලද කුඩා බිඳුම්කඩ හරහා අඩි 300කි. එහි එකක් අඩි 50ක් පළල වූ ද අනික අඩි 30ක් පළල් වූ ද දිය පාරවල් දෙකකි. ඉවුර අඩි 5ක් උස ය. මාර්තු මාසයේ 15 වෙනි දා සාමාන්‍ය දිය මට්ටමට අඩි 8ක් උසින් ජලගැල්ම ලකුණු තිබුණේ ය... වැව අලුත්වැඩියා කරන ලද්දේ නම් වැවේ දිය අල්ලන බිම් ප්‍රමාණය අක්කර 3,000ටත් 5,000ටත් අතර වේ.”
දීඝවාපී හෝ දිගාවැව නමින් වැවක් තැනීම හෝ ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම පාලි වංසකථාවල හෝ සිංහල සාහිත්‍යයෙහි සඳහන් නොවේ. ක්‍රි.පූ. 161 දී සද්ධාතිස්ස කුමාරවයා ගොවිතැන්බත් කරවීමට මෙහි එන විටත් දීඝවාපී වැව තිබෙන්නට ඇතැයි සිතිය හැකි ය.
දිගාවැව හෙවත් දීඝවාපී ගල්ඔය දෙබඩ වූ පුරාතන ජනපදයයි. පාලි වංසකතාවල සහ අට්ඨකථාවල සඳහන් වන දීඝවාපී මණ්ඩල හෙවත් දීඝවාපිරට්ඨ යනු ද සිංහල සාහිත්‍යයෙහි හා ශිලාලිපිවල එන දිගාමඩුලු හෙවත් දිගාමඩුල්ල යනු ද ගල්ඔය දෙපස ම පැතිර තිබුණු බව සී.ඩබ්ලිව්. නිකලස් මහතා පෙන්වා දෙයි. අටවන සියවසේ රාස්සහෙල පර්වත ලිපියක “ගල්හොය දකුණ තෙර්හි පිහිටි දිගැමඩුල්ල” ද දහවන සියවසට අයත් කොණ්ඩවට්ටවන් ටැම්ලිපියෙහි “මෙතෙර දිගාමඩුල්ල" ද වශයෙන් ගල්ඔය දකුණු ඉවුරේ හා වම් ඉවුරේ පිහිටා තිබුණු දිගාමඩුලු රට සඳහන් වී තිබේ. දීඝවාපී යනු මහාවංසයේ සඳහන් වන දීඝායු කුමාරයා පිහිට වූ දීඝායු ජනපදයම වීමට ඉඩ ඇතැයි සෙනරත් පරණවිතාන මහතා කියයි. දිගවැව හෙවත් දීඝවාපී යන ස්ථාන නාමයේ මුල් කොටස වූ දිග හෙවත් දීඝ යනු ද දීඝායු යන පුද්ගල නාමයේ මුල් කොටස වූ දීඝ යනු ද එකම ය. එබැවින් මධ්‍යතන දිග හෝ දීඝ යනු පුරාතන දීඝායු යන නම හා සම්බන්ධයක් දක්වයි. ඉහතින් සඳහන් කළ පරිදි මේ ප්‍රදේශය හැඳින්වූ මධ්‍යතන සිංහල නාමය වූයේ දිගාමඩුල්ල යනුයි.
සිංහලයාගේ ප්‍රධාන ආහාරය වූ බත සැපයීම අතින් දිගාවැව ජනපදය ප්‍රධාන ස්ථානයක් දැරී ය. තිස්ස කුමාරයා මේ කටයුතු භාරව මෙහි අවුරුදු විසි තුනක් විසීමෙන් ඒ බව පැහැදිලි වේ.
(කර්තෘ: සෝමපාල ජයවර්ධන)
(සංස්කරණය නොකළ)
