නාථ දේවාලය (වේගිරිය)
මහනුවර දිස්ත්‍රික්කයේ උඩුනුවර මැද පළාතේ වේගිරිය නම් ගමෙහි ගිරිලෙනක වේගිරිය නාථ දේවාලය පිහිටියේ ය. පේරාදෙණිය ගම්පල පාරේ කළුවාහල්කඩ හන්දියෙන් දකුණට හැරී සැතපුම් දෙකහමාරක් පමණ ගිය විට හමුවන අම්බලම අසලින් තේවත්ත හරහා වැටී තිබෙන අඩිපාරෙන් මේ ස්ථානයට ළඟා විය හැකි ය.
නාථ දේවාලය, බුදුගෙය, පත්තිනි දේවාලය, මුරගෙය, මුළුතැන්ගෙය හා වාහල්කඩ මෙහි තිබේ. ඒ අතුරින් වැදගත් වන්නේ නාථ දේවාලය හා බුදු ගෙයයි. ගිරිලෙන හරි මැදින් දෙකට බෙදා දෙපස කොටස් දෙකෙහි නාථ දේවාලය හා බුදුගෙය සාදා ඇත. මේ ගොඩනැගිල්ල වරිච්චි බැඳ කටුමැටි ගසා හුණු බදාම ගා තනා තිබේ. දැව වහලෙහි පෙති උළු සෙවිලි කර ඇත.
දේවාලය ගර්භගෘහය, මණ්ඩපය, හා ආලින්දය යන අංගවලින් සමන්විත ය. ගර්භගෘහය ඇතුළත පැත්ත අඩි 10ක් වූ සමචතුරස්‍රයකි. එතුළ වම්පස නාථ ප්‍රතිමා ද ආසන දෙකක තනා තිබේ. මැටියෙන් තැනූ මේ ප්‍රතිමා සුදුපාට ය. නාථ ප්‍රතිමාවේ දකුණු අතින් විතර්ක මුද්‍රාව දැක්වෙන අතර වම් අත ආසනය මත තබා ඇත. හිසෙහි මකුටයකි. තාරා ප්‍රතිමාවේ දකුණු අතින් අභය මුද්‍රාව දැක්වේ. නළල්පට මාල පැළැඳි එහි හිසෙහි ද මකුටයකි.
දේවාලයේ දොරටුව ලියවැල් හා මල්වැල් මෝස්තරවලින් අලංකාර කර ඇත. එහි උළුවස්ස අඩි 6 අඟල් 10ක් උස ද අඩි 4 අඟල් 6ක් පළල ද අඟල් 6ක් පමණ ඝනකම් ද ඇත්තේ ය. ගර්භගෘහය ඉදිරිපස අඩි 25 අඟල් 6ක් දිග ද අඩි 10ක් පළල ද වූ මණ්ඩපය ඇත. උතුර, නැගෙනහිර හා දකුණ යන තුන්පසින් ඊට පිවිසීමට දොරටු වෙයි. උතුරේ වූ ප්‍රධාන දොරටුව පාමුල අලංකාර සඳකඩ පහණකි. මණ්ඩපය ඉදිරිපස ආලින්දය වෙයි. එහි වහල අඩි 6ක් උස ගල්කණු හයක් ද ලී කණු තුනක් ද මත සාදා තිබේ. ඒ කණු හිස පේකඩ සහිත ය. ආලින්දයට පිවිසෙන දොර පාමුල ද සඳකඩ පහණකි. මේ සඳකඩපහන් දෙක ම අශ්ව, හස්ති, වෘෂභ හා සිංහල රූප සහිත ය. මේවායෙහි කැටයම් බොහෝ දුරට මැකී ගොසිනි.
බුදුගෙයි ගර්භගෘහය අඩි 16 අඟල් 6ක් දිග ද අඩි 8ක් පළල ද වේ. ඒ තුළ ආසනය මත මැද ප්‍රධාන හිඳි බුදු පිළිමය ද දෙපස කුඩා බුදු පිළිම දෙකක් ද තිබේ. බුදුගෙය තුළ ම අඩි 8ක් උස කුඩා සෑයකි. බුදුගෙයි දොරටුවේ උළුවස්ස ගලින් නිමවන ලද්දකි. ඒ දොරෙහි ලියවැල් හා සිංහරූප සැරසිලි තිබේ.
මේ ස්ථානය ක්‍රි.පූ. යුගයේ දී භික්ෂූන් වැඩ විසූ තැනක් බව මෙය ඉදිරිපිට වවුල්ගල්ලෙනෙහි තිබෙන බ්‍රාහ්මී ලිපිවලින් හෙළි වේ. 1415 දී ලියූ වේගිරිය පර්වත ලිපියෙහි සතරවන බුවනෙකබාහු, සතරවන වික්‍රමබාහු (1356-1373) හා පස්වන බුවනෙකබාහු (1373-1393) ගැන සඳහන් වේ. දේවාලයට පිදූ කුඹුරුවල විස්තර එහි පෙනේ. වේගිරිය පූජාපත්‍රය දේවාලය අලුත්වැඩියාව විස්තර කරයි.
(කර්තෘ: සෝමපාල ජයවර්ධන:)
(සංස්කරණය නොකළ)
