ස්වේද
(Sweat). රෝග සුව කිරීමේ ක්‍රමයක් ලෙස කිසියම් උපක්‍රමයක් භාවිත කරමින් සිරුර රත්කොට ශරීරයේ සමෙන් දහදිය නික්මීමට සැලැස්වීම මෙනමින් හැඳින්වේ. තාප ස්වේද, උපනාහි ස්වේද, උෂ්ම ස්වේද, ද්‍රව ස්වේද යයි ස්වේදය සිව් වැදෑරුම් වේ. තාපස්වේදය වනාහි වස්ත්‍ර, ලෝහ තහඩු, අත්ල සහ වැලි, ලෝකඩ භාජනාදිය රත් කොට කරනු ලබන තැවීමයි. උපනාහ ස්වේදය නම් හුදෙක් වායු කෝපයේ දී වදකහ, සුරාබීජ (කිණාව) සතකුප්ප, දේවදාර, එරඬුමුල්, මාංස වර්ග, අරක්කු සහ ධාන්‍ය වර්ග, උඳුතල ආදි සිනිඳු වූ ද උෂ්ණ වීර්ය ඇත්තාවූ ද ද්‍රව්‍ය හා කොට්ටං අගිල් ආදි සුවඳ ද්‍රව්‍ය ද බෙහෙවින් ලුනු මිශ්‍ර කොටැ ඇඹුල් දීකිරි ආදියෙන් යමද මුසු කොට ගල තලා අඹරා පොට්ටනි බැඳ ගින්නෙන් උණුසුම් කොට තැවීමයි. මීට දැක්වුණු සියල්ල හෝ සුදුසු පමණක් ගැනීම වෛද්‍යවරයාගේ අදහස් පරිදි වෙයි. රෝගයේ ප්‍රබලත්වය අනුව ද්‍රව්‍යයන් අඩු වැඩි කළ හැකි ය.
සෙමෙන් යුත් වායු කෝපයෙහි සුරසාදීගනයට අයත්ද්‍රව්‍යයන් ද මදක් පිතෙන් දැවටුනු වායු කෝපයේ දී පද්මාකාද්විගනයෙහි කියැවෙන ද්‍රව්‍යයන් ද යට කී සේ අඹරා පොට්ටනි බැඳ ගින්නෙන් උණු ගන්වා වරින්වර ආබාධිත ස්ථානය තවන්නේ ය. මේ ස්වේද දෙක්හි ම ලවණ ඝාත ආදිය නියමිත පරිද්දෙන් යෙදුව මනා ය. මේ ස්වේද ක්‍රමයෙන් නියමිත පරිදි තවා මෘදු වූ ද සිනිදු වූ ද දුගඳර හිත වූ ද සම්පටියකින් හෝ රෙදි පටියකින් බඳනේ ය. රාත්‍රියෙහි බැඳ දිවා සමයෙහි මුදන්නේ ය. දවල් කාලයෙහි ස්වේද කොට බඳිනු ලැබුවොත් රාත්‍රියෙහි මුදා තැබීම නියමයයි.
උෂ්ණ ස්වේද
උත්කාරිකා හෙවත් යව, උඳු, එරඬුඇට ආදි ද්‍රව්‍ය අඹරා වණ්ඩුවෙහි ලා තම්බා පොට්ටනි බැඳ තැබීම. කැබිලිති කුඩු, කල්කුඩු, වැලි, දහයියා ආදියෙන් යමක් අඹරා උණු ගන්වා පොට්ටනි බැඳ තැවීම ය. මෙය දෝෂයන්ගෙ උථ්සන්න තත්ත්වයත් ඍතුවත් විමසා කළ යුතු ය.
උෂ්ම ස්වේද ප්‍රයෝග විධි
කැබිලිති, ගල්කැබලි ආදිය ගින්නෙන් ගිනියම් කොට ජලයෙහි හෝ කාඩියෙහි බහාලු කලැ නිකුත්වන හුමාලය රෝගියාගේ ආබාධිත ස්ථානයට ඇල්ලීම. මේ හැර ගොම පිඩු කොට රෙදි කඩකින් බැඳ තැවීම ද උෂ්ම ස්වේදයකි. ඊට පිණ්ඩි ස්වේද යයි ද කියනු ලැබේ. එරඬුකොළ, යව ආදි ද්‍රව්‍යයක් කාඬි මිශ්‍ර ජලයෙහි බහා වෙන බඳුනකින් මුව විට දෙක එකට තිබෙන පරිද්දෙන් වසා ලිප තබා උණු කරන්නේ ය. අවශ්‍ය පරිදි උණු වූ පසු බිම තබා සුළං නොවඳින ගෙයකට රෝගියා කැඳවා ගෙන ගොස් රෝගියාගේ හිසින් කණින් දළ පොරෝනාවක් වසා උණු බෙහෙත් බඳුනෙන් වසා තිබෙන බඳුන ඉවත් කොට රෝගියාගේ පොරෝනය ය තබා හුමාලය වැද්දවීම වෙසෙසින් ම උෂ්ම ස්වේදය වන්නේ ය.
ද්‍රව ස්වේද
මුරුංගා සැවැන්දරා, එරඬු, කරද, නික තබා නික, මහරි, පාවට්ටා, උණ, වරා, දෑසමන්, ඇසළ යන මේ වනෞෂධයන්ගේ කොළ සහ වචාදි ගනයට අයත් ද්‍රව්‍ය සියල්ලත් ආණුස සහ ජලජමාංසත් දසමුලත් කැබලි කබා ගිතෙල් ආදි ස්නේහ වර්ගයක් මුස කොට සුරා, මෝරු, ජල, කිරි ආදි යම් ද්‍රව්‍යයක බහා උණු කොටස වස්ත්‍රයක යොමා වරින් වර රෝගියාගේ ආබාධිත ස්ථානය තවන්නේ ය. නොහොත් ඒ උණු ජලයෙන් සෝදන්නේය. එය ද ස්වේදයකි. මේ යෝගය හැර අවශ්‍ය පරිද්දෙන් ශොධිනාශක, ක්ෂතනාසක, වාතනාසක බෙහෙත් ද්‍රව්‍ය එකක් දෙකක් හෝ කිහිපයක් තම්බා රෝගින්ගේ ආබාධිත ස්ථානයන් සේදීමට හෝ තැවීමට ගත් කල එය ද ද්‍රව ස්වේදයක් වේ.
සර්වාඞ්ගගත වාත රෝගයේ හෝ අර්ශස් සහ මුත්‍රකතුච්ඡ පීඩාවන්හි ද රෝගියා පූර්වෝක්ත උණුජලය පුරවන ලද කටාහයක හොවන්නේ ය. ස්නේහපාන, ස්නේහ අභ්‍යඞ්ගයන්ගෙන් අභ්‍යන්තරය සිනිදු කොට පළමු ව ගත් ආහාරය දිරුණු කල සුළං නොවඳින තැනෙක හඳුවා ස්වේද කරන්නේ ය. රෝගයේ අවස්ථාව හා රෝගියාගේ අවස්ථාව ද විමසා දේශ, කාල, ඍත්වාදිය අවබෝධ කොට උත්කෘෂ්ට, මධ්‍ය, හීන යන නම්වලින් හඳුන්වන තද බැඳුම් ලිහිල් ස්වේදයන් යෙදිය යුතු ය. සෙම් රෝගයනට ස්නේහයන් භාවිත නොකොට රූක්ෂ ස්වේද නොකොට යුත්තේ ය. ශ්ලේෂ්ම වාතයෙහි රූක්ෂ සනිගන්ධ ස්වේදයන් නියමිත ය.
ආමාශගත වාතයෙහි අවස්ථානුකූලව රූක්ෂ සනියාධ ස්වේදයන් කළ යුතු ය. මෙපරිද්දෙන් ස්වේද යෙදීම පිළිබඳ නියමයන් රාශියක් ඇත්තේ ය.
ස්වේදත්‍රියෝගය හෙවත් බෙහෙවින් ස්වේද යෙදීමෙන් රත්පිත් කෝපය, පිපාසය, මූර්ඡාව, ස්වරභේදය, අවයවයන් අවසඟබව, භ්‍රමය, සන්ධිරුජාව, ජ්වරය, පළාවන් සහ රතුපැහැති මණ්ඩල සමෙහි ඇතිවීම, වමනය යන මේ උපද්‍රවයෝ පහළ වෙත්. මේ ලක්ෂණයන්සියල්ල ම හෝ එකක් දෙකක් ඇතිවිය හැකි ය. එවිට ස්තම්භන ඖෂධ යෙදීම නියමයයි. එය ද ශාස්ත්‍රෝක්ත විධි පරිද්දෙන් කළ යුතු වේ. ස්වේද නොකළ යුත්තෝ: ඉතා ස්ථූල අය, රළු දුබල අය, මුසපත් ඇය, ක්ෂය රෝගීහු, මද්‍යපානයෙන් රෝගාතුර වූවෝ, තිමිර රෝගීහු, උදර රෝගීහු, විසර්ප - කුෂ්ඨ - වාත - රක්ත රෝගවලින් පෙළෙන්නෝ, ගර්භණීන්, කුසගිනි ඇත්තවුන් යන මොවුන්ට ස්වේද කිරීම නිසිද්ධයි.
ශ්වාස, කාස, ප්‍රතිශ්‍යාය, හික්කා, ආධ්මාන, විබන්ධ, ස්වරභේද, වාතව්‍යාධි ශ්ලේශ්මදුෂ්ටි, ආමදෝෂ, ස්තබ්ධතා, ගෞරව අඞ්ගමර්ද කටියදෑලවර කුසය යන මේ තැන්වල වේදනාව, සානුග්‍රහ, මුෂ්කවෘද්ධි, බල්ලි හෙවත් නෙර, අන්තරායාම, බහිරායාම, වාතකණ්ඨක, මුත්‍ර තාච්ඡ්‍ර, අර්බුද, ග්‍රන්ථි, ශුශ්‍රාඝාත, ඌරස්තම්භ යන මේ රෝගයන්හි අනිත් ඖෂධයන් යොදන අතර ස්වේද කටයුතු වන්නේ ය. මේදය සහ සෙමෙන් ආවෘත වූ වාතයෙහි අනා ගෙනිය ස්වේදය හිතකර වේ.
අනා ගෙනිය ස්වේදය නම් සුළං නොවදින ගෙය ව්‍යායාම ය. උණුසුම ඇති දළ ලෝම වස්ත්‍රවලින් වෙලී සිටීම ය. භය මල්ල යුද්ධ, ක්‍රොධ, බෙහෙවින් මත්පැන් බීම, කුසගන්න හා තද අවුරැස් වැඳීම යන මොහු උපනාහ ස්වේදයයි. උපනාහ ස්වේදය ද දෙවැදෑරුම් වේ. ආ ගෙනය ස්වේද, අනා ගෙනය ස්වේද යනුහු ය. මේ ප්‍රකාශ කරන ලද්දේ ආයුර්වේදයේ ප්‍රකාශිත ක්‍රමයයි. දේශීය වෛද්‍ය ක්‍රමයෙහි ස්වේදයට කියනුයේ වේදුව කියා ය. වාතරෝගවල දී සහ සෙම් වා රෝගවලදී ද භාවිත කරන නන් වැදෑරුම් වූ වේදුරාශියක් ඇත. සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව සැදුණ කල ඉඟුරු කොත්තමල්ලි තම්බා හෝ වසතැල්ල කොළ දෙහිකොල තම්බා, තම්බා වේදු හෙවත් හුමාලය ඇල්ලීම සමාජයේ බොහෝ දෙනා අතර පවත්නා සාමාන්‍ය පිළියමකි.
(කර්තෘ: පී.ඇම්.පී. අභයසිංහ: 1964)
(සංස්කරණය: උස්ගොඩ ධම්මගරු හිමි: 2023)
