උන්ගුලාටා
(සඛුරයෝ-Ungulata). කුර සහිත ක්ෂීරපායීන් සියල්ල ම මේ අධි-ගෝත්රයෙහි (super-order) කලින් අඩංගු කරන ලදි. කෙසේ වුවත් මේ අධි-ගෝත්රය සම්පූර්ණයෙන් ම වෙසෙසා ගත හැක්කක් සේ සැලකිය නොහැකිය. අශ්වයා හා ගවයා වැනි නියම සඛුරයන්ට කුර තිබුණත් හොඳින් විකසනය වූ නිය සහිත සතුන් බොහෝ ගණනක් ද උන්ගුලාටා අධි-ගෝත්රයෙහි අඩංගු වේ. “මුහුදු එළදෙන” (sea cow) වැනි ජලජ ක්ෂීරපායීන් පවා මේ අධි-ගෝත්රයෙහි අඩංගු වේ. මේ අධි-ගෝත්රය අභාවයට ගිය එකක් සේ දැන් සැලකුණත් ආටියොඩක්ටිලා (බ.) හා පෙරිසොඩක්ටිලා (බ.) යන ගෝත්ර දෙක සඳහන් කිරීමේ දී එය තවමත් භාවිත කරනු ලැබේ.
සමහර ජලාබුජ සිව්පාවුන්ගේ ගාත්රවල කෙළවරෙහි නිය වෙනුවට කුර ඇති බැව් පුරාතනයන් පවා දැන සිටි කරුණකි. එළුවන්, බැටළුවන් හා අලින් වැනි සතුන්ට නිය වෙනුවට කුර තිබෙන බව ද අශ්ව හා බූරු වැනි සතුන්ගේ පාද නොබෙදී උන්ගේ එක් එක් පාදයෙහි තනි ශක්තිමත් කුරයක් බැගින් තිබෙන බව ද ඇරිස්ටෝටල් (ක්රි.පූ. 384-322) විශේෂයෙන් සඳහන් කොට ඇත. ඇරිස්ටෝටල් අනුගමනය කරමින් ඊ. වොටන් (Wotton) 1552 දී ජලාබුජ සිව්පාවුන් (1) බොහෝ පා ඇඟිලි ඇත්තෝය, (2) කුර දෙකක් ඇත්තෝය, (3) තනි කුර ඇත්තෝය යනුවෙන් වර්ග තුනකට බෙදාලීය. ඉතා විශිෂ්ට විද්යාඥයකු වූ ජෝන් රේ (John Ray) 1693 දී ජලාබුජ සිව්පාවුන් (1) උන්ගුලාටා (කුර සහිත), (2) උන්ග්විකුලාටා (නිය සහිත) යනුවෙන් කොටස් දෙකකට බෙදාලීය. 1910 දී ‘ක්ෂීරපායීන්ගේ යුගය’ (Age of Mammals) නම් තම ග්රන්ථයෙහි ඔස්බෝන් (Osborne) උන්ගුලාටා අධි-ගෝත්රයෙහි ක්ෂීරපායී ගෝත්ර 13ක් පමණ අඩංගු කර දැක්වීය. කොන්ඩිලාතා (Condylartha), අම්බ්ලිපොඩා (Amblypoda), නෝටොඋන්ගුලාටා (Notoungulata), හිරකොයිඩෙයා (Hyracoidea), එම්බ්රිතොපොඩා (Embrythopoda), බරිතෙරිඔයිඩෙයා (Barytherioidea), ප්රොබොස්කිඩා (Proboscida), සිරේනියා (Sirenia), පෙරිසොඩක්ටිලා හා ආටියොඩක්ටිලා යනාදිය උන්ගුලාටා අධි-ගෝත්රයේ ප්රධාන ගෝත්ර වේ.
ආදි ක්ෂීරපායීන්ගේ දක්නට නොලැබෙන ඇතැම් ව්යූහ වෙනස්වීම් උන්ගුලාටාවන්හි දක්නට ලැබේ. මේ වෙනස්වීම් උන්ගේ දත් හා ගාත්ර පිළිබඳවය. ආදි ක්ෂීරපායීන්ගේ උල් වූ තියුණු කම්මුල් දත් ශාකයන්ගේ කොළ හා අතු විකා කෑමට සුදුසු නොවීය. සඛුරයන්ගේ පරිණාමයේ දී කම්මුල් දත් වඩා ලොකු වීමට ද ඇඹරීම සඳහා පැතළි පෘෂ්ඨ විකසනය කිරීමට ද නැඹුරු වන බැව් අපට පෙනේ. මාංසභක්ෂකයන් සමඟ සසඳා බලන කල සඛුරයෝ අහිංසක සත්තුය. මාංසභක්ෂක සතුරන්ගෙන් ගැළවීම සඳහා වේගයෙන් දිවීම මේ අහිංසක සතුන්ට අවශ්ය වේ. අලුත් තණබිම් හා වෙනත් ආහාර තිබෙන ප්රදේශ සොයාගැනීමට ඍතුවක් පාසා බොහෝ දුර ගමන් කිරීමට උන්ට සිදු වේ. ආදි ක්ෂීරපායීන්ගේ සැකිල්ල පහසුවෙන් නැමිය හැකි සැකිල්ලක් විය. සඛුරයන්ගේ නොයෙක් අස්ථිවල සන්ධි නිර්මාණය වී ඇත්තේ ඉදිරි දිසාවට චලනය වීම සඳහා ඉතා කාර්යක්ෂම වන ලෙසය. අධික වේගයෙන් දිවීම සඳහා උන්ගේ පා ඇඟිලිවල තුඩු පමණක් පොළොවට ස්පර්ශ වන සේ පා ඇඟිලි ඉස්සී ඇත. ස්ථිර ලෙස කෙළින් සිටීමට කුර විකසනය වී ඇත. තමන්ගේ ආරක්ෂාව සඳහා වේගයෙන් දිවීමට පිළිවන්කම පමණක් නොව නොයෙක් ආරක්ෂක ආයුධ ද සඛුරයන්ට ඇත. ඌරන්ගේ රදනක දත් ද ගව, එළු, බැටළු යනාදි සතුන්ගේ අං ද මෙවැනි ආයුධවලට නිදසුන්ය.
ඇමෙරිකාවේ හා යුරෝපයේ පහළ ඉයොසීන අවධියේ විසූ පෙනකොඩුස් (Phenacodus) ආදිම සඛුරයකු ලෙස සැලකිය හැකිය. ශාක ආහාර විකා කෑම පිණිස මේ සතාගේ කම්මුල් දත් පැතළි වී පැවැත්තේය. පාදවල ඇඟිලි සියල්ල ම විය. එහෙත් එක් එක් පා ඇඟිල්ල කුරයකින් වැසී තිබිණි. මීට වඩා දියුණු වූ සබුරයන් බොහෝ දෙනකුන් ඉයොසීනයේ දී ජීවත්ව සිටි බව පෙනේ. ඉයොසීනයේ ඉතා ප්රකට සඛුරයන් වූයේ පෙරිසොඩක්ටිලා හා ආටියොඩක්ටිලා යන ගෝත්ර දෙකට අයත් සතුන් පමණකි. ආදිතම අශ්වයා වූ එයොහිපුස් (අශ්වයා බ.) ඉයොසිනයේ මුල දී දක්නට ලැබිණි. පළමු තෘතීයික අවධියක් වන පේලියොසීනයේ දී පවා සබුරයෝ බොහෝ සංඛ්යාවක් ජීවත් වූහ.
සඛුරයෝ තනි ස්වාභාවික කාණ්ඩයකට අයත් නොවෙති. මීට හේතුව නම් සඛුර තත්වය නිසැකව ම නොයෙක් ස්වාධීන පරම්පරාවලින් ඇති වී තිබීමය. උන්ගුලාටා අධි-ගෝත්රයට අයත් නොයෙක් ගෝත්ර අතර ඇති අන්යෝන්ය සම්බන්ධතා තවමත් වඩා පැහැදිලි නැත. උන්ගුලාටා ගෝත්ර අතර දක්නට ලැබෙන සමානකම් සමාන්තර පරිණාමයේ හෝ අභිසාරි පරිණාමයේ (convergent evolution) හෝ නිදසුන් විය හැකිය.
(සංස්කරණය: 1970)
